ZAKON

O RADNIM ODNOSIMA

(Objavljen u "Sl. listu SRCG", br. 29/90, 42/90, 28/91 i "Službenom listu RCG", br. 16/95, 21/96, 35/98, 54/00)

PRVI DIO

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa radnika u preduzeću, organizaciji društvenih djelatnosti, banci i drugoj finansijskoj organizaciji, organizaciji za osiguranje, zadruzi i drugim oblicima saradnje i zajedničkog poslovanja sa stranim licem (u daljem tekstu: organizacija) i radnika u radnom odnosu kod radnih ljudi koji samostalno obavljaju djelatnost ličnim radom, odnosno radom i sredstvima u svojini građana, odnosno kod građanskog pravnog i fizičkog lica, u poljoprivrednom gazdinstvu, predstavništvu stranih firmi i diplomatskom i konzularnom predstavništvu u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (u daljem tekstu: poslodavac) ostvaruje se u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktom.
Odredbe ovog zakona odnose se i na radnike u radnim zajednicama organa društveno-političkih zajednica, političkih organizacija, društvenih organizacija, udruženja građana i drugih organizacija i zajednica i lica na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, ako zakonom nije drukčije određeno.

Član 2.

Radni odnos radnika u organizaciji uređuje se zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktom, a kod poslodavca zakonom i kolektivnim ugovorom, odnosno ugovorom o zapošljavanju.

Član 3.

Opštim aktom, odnosno ugovorom o zapošljavanju može se utvrditi da radnik za vrijeme trajanja radnog odnosa, koji koristi podatke koji predstavljaju poslovnu tajnu ili posebna znanja u pogledu tehničkih i proizvodnih dostignuća u organizaciji, odnosno kod poslodavca ne može raditi u dopunskom radu ili ugovornom odnosu u drugoj organizaciji ili kod drugog poslodavca, niti ove podatke i znanja koristiti u sopstvenom preduzeću odnosno radnji, ni kao svoje sporedno zanimanje, ako bi to za organizaciju, odnosno poslodavca predstavljalo nelojalnu konkurenciju, u skladu sa zakonom.
Organizacija, odnosno poslodavac i radnik iz stava 1. ovog člana mogu ugovorom utvrditi međusobna prava i obaveze po prestanku radnog odnosa radnika u pogledu korišćenja tehničkih, proizvodnih i poslovnih saznanja koje je radnik stekao na radu ili u vezi sa radom u organizaciji, odnosno kod poslodavca.
Radnik iz stava 1. i 2. ovog člana, za vrijeme trajanja radnog odnosa, ne može osnivati privatno preduzeće odnosno radnju, niti obavljati poslove u istoj djelatnosti u drugoj organizaciji, odnosno kod drugog poslodavca.

II. ZASNIVANjE RADNOG ODNOSA I RASPOREĐIVANjE RADNIKA

Član 4.

Pod radnim iskustvom smatra se vrijeme provedeno u radnom odnosu ili na volonterskom radu u stepenu stručne spreme određene vrste zanimanja.
Ako se radno iskustvo utvrdi kao poseban uslov za zasnivanje radnog odnosa, to iskustvo ne može biti duže od jedne godine, a za radnike sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima duže od tri godine, ako zakonom nije drukčije određeno.

Član 5.

Radni odnos može se zasnovati sa radnikom za vršenje poslova radnog mjesta kod kuće u zavisnosti od karaktera procesa rada (naučni radovi, poslovi trgovačkog putnika i predstavništva, poslovi domaće radinosti i dr.)
Opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom utvrđuje se naročito: organizacija i uslovi rada, obim i kvalitet rada radnika, raspored radnog vremena, način vrednovanja rada, upotreba ličnih sredstava rada i način isplate naknade za upotrebu tih sredstava.
Rad van prostorija organizacije, odnosno poslodavca ne može se organizovati ukoliko se radi o poslovima koji su opasni po život ili štetni po zdravlje radnika i druge okoline.

Član 6.

Radni odnos ne može se zasnivati između članova uže porodice za obavljanje poslova u domaćinstvu (kućne pomoćnice, njegovateljice i sl.).
Članom uže porodice, u smislu stava 1. ovog člana, smatraju se: bračni drug, djeca i roditelji.

Član 7.

Ako radnik ne počne da radi dana određenog u aktu o zasnivanju radnog odnosa smatra se da nije zasnovao radni odnos, ako opštim aktom odnosno kolektivnim ugovorom nije drukčije određeno.

Član 8.

Zavod za zapošljavanje (u daljem tekstu: Zavod) dužan je da u roku od sedam dana, po prijemu prijave, objavi javni oglas o slobodnim radnim mjestima.
Zavod je dužan da, u roku iz stava 1. ovog člana, prijavu o slobodnim radnim mjestima istakne i na svojoj oglasnoj tabli.
Sredstva za javno oglašavanje slobodnih radnih mjesta obezbjeđuje organizacija, odnosno poslodavac.
Savjet Zavoda svojim aktom utvrđuje način obezbjeđenja sredstava iz stava 3. ovog člana.

Član 9.

Organizacija, odnosno poslodavac, dužni su da u prijavi za oglašavanje slobodnih radnih mjesta, odnosno konkursu odrede rok do koga se mogu podnijeti prijave za zasnivanje radnog odnosa koji ne može biti kraći od osam dana, a za konkurs kraći od 15 dana, kao i rok u kome je nadležni organ u organizaciji, odnosno poslodavac dužan da donese odluku o izboru kandidata koji ne može biti duži od 30 dana od dana isteka roka za podnošenje prijave kandidata.

Član 10.

Radni odnos može se zasnovati bez oglašavanja slobodnih radnih mjesta:
- sa licem koje je organizacija, odnosno poslodavac stipendirala ili kreditirala, na osnovu javnog oglašavanja;
- na određeno vrijeme najduže do 30 dana sa istim radnikom za isto radno mjesto u toku jedne kalendarske godine, ako zbog hitnosti nije moguće sprovesti postupak javnog oglašavanja, a izuzetno u organizaciji pomorskog saobraćaja do dolaska broda u jednu od geografski povoljnih luka za iskrcaj;
- sa licem koje se stručno osposobilo, prekvalifikovalo ili dokvalifikovalo za potrebe organizacije, odnosno poslodavca, na osnovu prethodnog javnog oglašavanja;
- sa licem koje se, u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju, smatra invalidom radaIIiIIIkategorije koje se za potrebe organizacije, odnosno poslodavca gdje zasniva radni odnos stručno osposobilo, prekvalifikovalo ili dokvalifikovalo za obavljanje određenih poslova odgovarajućeg radnog mjesta;
- sa građaninom ili članom njegove uže porodice (bračni drug i djeca) koji ulaže novčana i druga sredstva u organizaciju, odnosno kod poslodavca, ako ispunjava uslove za rad na određenom radnom mjestu.

Član 11.

Radni odnos na određeno vrijeme može se zasnovati, radi:
- vršenja sezonskih poslova u poljoprivredi, turizmu i ugostiteljstvu, građevinarstvu i šumarstvu, najduže devet mjeseci u jednoj kalendarskoj godini;
- povećanja obima posla koji traje određeno vrijeme i nastupa ako se na radnom mjestu, mimo redovne planirane djelatnosti, poveća obim rada (u slučaju kvara na mašinama, nedostatka sirovina, vanredne isporuke za tržište, utovara i istovara robe i sl.), ali ne duže od devet mjeseci;
- zamjene odsutnog radnika zbog odsluženja ili dosluženja vojnog roka, bolovanja, dužeg odsustva sa radnog mjesta zbog upućivanja radnika na rad u inostranstvo, porodiljskog odsustva i drugih sličnih razloga, do povratka radnika;
- obavljanja određenih poslova u pozorištu, radio-televiziji, snimanju filmova i drugih sličnih projekata, do završetka tih poslova ali ne duže od devet mjeseci;
- rada na određenom projektu, do završetka projekta, ali ne duže od pet godina;
- izvođenja nastave u školama osnovnog i srednjeg vaspitanja i obrazovanja, ali najduže do završetka tekuće školske godine;
- obavljanja brodskih poslova u pomorskom saobraćaju, ali najduže do povratka broda u matičnu luku.
Radni odnos na određeno vrijeme prestaje danom izvršenja poslova, istekom određenog roka, ili povratkom odsutnog radnika.
Radnik koji je zasnovao radni odnos na određeno vrijeme zasniva radni odnos na neodređeno vrijeme, ako ispunjava uslove utvrđene Zakonom i opštim aktom za vršenje tih poslova, kada privremeno povećani obim rada postane trajan, odnosno danom prestanka radnog odnosa radnika koga je zamjenjivao, osim za radnike sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima,

Član 12.

Organizacija, odnosno poslodavac, može, sa radnikom, da zasnuje radni odnos na određeno vrijeme, ako se na oglas ne prijavi niko ili se prijave samo kandidati koji ne ispunjavaju uslove za rad na određenom radnom mjestu, ali najduže šest mjeseci.

Član 13.

Radnik može biti privremeno raspoređen na radno mjesto za koje se traži niži stepen stručne spreme određene vrste zanimanja, bez njegovog pristanka, u slučaju neophodne potrebe procesa rada, i to: kada treba spriječiti kvarenje sirovina ili materijala, kada treba otkloniti posljedice kojima je izazvana nestašica sirovina, u slučaju otklanjanja kvara, odnosno spasavanja sredstava za rad, kada je potrebno zamijeniti odsutnog radnika u slučajevima više sile (zemljotres, požar ili druge elementarne nepogode).
Na radnom mjestu iz stava 1. ovog člana, radnik je dužan da radi dok traju izuzetne okolnosti i neophodne potrebe procesa rada, u slučaju zamjene odsutnog radnika najduže do 30 radnih dana.
Radniku iz stava 1. ovog člana, pripada lični dohodak koji je imao na radnom mjestu na kojem je do tada radio, ako je to za njega povoljnije.

Član 14.

Radnica za vrijeme trudnoće sa djetetom do pet godina života, invalid radaIIiIIIkategorije, slijepo lice, kao i druga invalidna lica kojima je priznato pravo na dodatak za pomoć i njegu od strane drugog lica ne mogu biti raspoređeni na rad iz mjesta prebivališta u drugo mjesto.

IIa. PRIPRAVNICI

Član 14a.

Pripravnikom, u smislu ovog zakona, smatra se lice sa završenom srednjom, višom i visokom stručnom spremom, koje zasniva radni odnos radi stručnog osposobljavanja za samostalno vršenje poslova na radnom mjestu u skladu sa opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom.

Član 14b.

Pripravnik se može stručno osposobljavati za samostalno obavljanje poslova bez zasnivanja radnog odnosa (u daljem tekstu: volonterski rad), pod uslovom da je za obavljanje pojedinih poslova ili za određena zvanja posebnim zakonom predviđen položen stručni ispit nakon završenog pripravničkog staža.
Pripravnik-volonter u smislu stava 1. ovog člana prima se na stručno osposobljavanje na osnovu ugovora sa organizacijom, odnosno poslodavcem kojim se uređuju uslovi, način stručnog osposobljavanja i druga pitanja od značaja za obavljanje volonterskog rada pripravnika.
Ako organizacija, odnosno poslodavac zasnuje radni odnos na neodređeno vrijeme sa pripravnikom, odnosno primi na rad pripravnika-volontera oslobađa se plaćanja republičkog poreza iz ličnog dohotka za pripravnike, odnosno na naknade za volontere.

Član 14v.

Organizacije i poslodavci stvaraju uslove za zapošljavanje pripravnika, odnosno pripravnika-volontera.
Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da prijave Zavodu potrebu za pripravnikom i pripravnikom-volonterom.

Član 14g.

Pripravnik za vrijeme volonterskog rada ima pravo na naknadu za rad u visini utvrđenoj opštim aktom organizacije, odnosno kolektivnim ugovorom poslodavca, ali manje od zakonom zajemčenog ličnog dohotka.
Sredstva za naknadu za rad iz stava 1. ovog člana obezbjeđuje organizacija, odnosno poslodavac.
Za vrijeme volonterskog rada pripravnik ima pravo na osiguranje za slučaj povrede na radu ili profesionalnog oboljenja.

Član 14d.

Vrijeme trajanja pripravničkog staža (pripravnika koji su u radnom odnosu i pripravnika na volonterskom radu) utvrđuje se opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom u dužini potrebnoj za sticanje uslova za polaganje stručnog ispita.
Pripravnički staž ne može biti kraći od šest mjeseci odnosno duži od jedne godine, ako posebnim zakonom nije drugačije određeno.

Član 14đ.

Nakon isteka pripravničkog staža pripravnik polaže stručni ispit, ako je to propisano posebnim zakonom.
Za radna mjesta za koje posebnim zakonom nije utvrđena obaveza polaganja stručnog ispita organizacija, odnosno poslodavac mogu vršiti provjeru znanja na način i u postupku utvrđenim opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom.

Član 14e.

Nezaposleno lice može se stručno osposobljavati za samostalno obavljanje poslova i zadataka, za usavršavanje i sticanje posebnih znanja i sposobnosti za rad u svojoj struci bez zasnivanja radnog odnosa (volonterski rad), ako su posebna znanja i sposobnosti uslov za zasnivanje radnog odnosa (poznavanje stručnog jezika, znanje iz informatike, menadžmenta i dr.), u skladu sa ugovorom.

III. RADNO VRIJEME

Član 15.

Organizacija, odnosno poslodavac može da utvrdi radna mjesta sa nepunim radnim vremenom (kraće radno vrijeme od 42 časa u sedmici) zbog manjeg obima poslova na tim radnim mjestima.

Član 16.

Organizacija, odnosno poslodavac može uvesti radno vrijeme kraće od 42 časa sedmično kada se zbog unapređenja tehnologije i organizacije rada i uvođenjem višesmjenskog rada mogu uspješno ostvarivati proizvodno-planski zadaci u organizaciji, odnosno kod poslodavca.
Radno vrijeme, iz stava 1. ovog člana, ne može biti kraće od 36 časova sedmično.

Član 17.

Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da utvrde skraćeno radno vrijeme za radna mjesta na kojima se obavljaju naročito teški, naporni i po zdravlje štetni poslovi, i to za rad:
- pod povišenim i smanjenim vazdušnim pritiskom;
- pod dejstvom jonizujućih zračenja;
- pod zemljom i vodom;
- u sudsko-medicinskim i patoanatomskim prosekturama, koji traje duže od jedne trećine radnog vremena;
- na hirurškim intervencijama u operacionoj sali, ako traje duže od jedne trećine radnog vremena,
- letačkog osoblja;
- u atmosferi zagađenoj otrovnim gasovima, prašinom i parom;
- sa nagrizavajućim materijalima i sl.
Radno vrijeme iz stava 1. ovog člana skraćuje se srazmjerno štetnom uticaju na zdravlje radnika, odnosno njegovu radnu sposobnost i ne može biti kraće od 36 časova sedmično.
Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da prije uvođenja skraćenog radnog vremena donesu program mjera za utvrđivanje takvog radnog vremena, po prethodno pribavljenom mišljenju odgovarajuće zdravstvene ustanove i republičkog organa uprave nadležnog za poslove rada.

Član 18.

Radnik je dužan da radi duže od punog radnog vremena kad organizaciju, odnosno poslodavca zadesi nesreća ili im neposredno predstoji, u slučaju:
- elementarnih nepogoda (zemljotres, poplava, odron zemlje, suša, erupcija prirodnih gasova i tečnosti, sniježna lavina i sl.);
- požara, eksplozije i jonizujućeg zračenja;
- epidemije ili zaraze koja dovodi u opasnost živote ili zdravlje ljudi ili u većem obimu ugrožava stočni ili biljni fond i druga materijalna sredstva;
- zagađivanje vode, namirnica i drugih predmeta za ljudsku i stočnu ishranu u većem obimu;
- saobraćajnog ili drugog udesa kojim su ugroženi životi ili zdravlje ljudi ili materijalna sredstva većeg obima;
- potrebe da se bez odlaganja pruži hitna medicinska pomoć ili druga neodložna medicinska usluga;
- potrebe da se bez odlaganja završi određeni posao koji se po propisima ili po naređenju državnog organa mora izvršiti u određenom roku;
- potrebe da se izvrši neodložna veterinarska intervencija;
- ukazivanje pomoći drugoj organizaciji ili građanima koje je zadesila nesreća ili im neposredno predstoji.
Organizacija, odnosno poslodavac može, pod uslovima utvrđenim opštim aktom i kolektivnim ugovorom, da uvede rad duži od punog radnog vremena kada je to neophodno da se:
- završi proces rada čije se trajanje nije moglo predvidjeti, a čije bi obustavljanje ili prekidanje nanijelo znatnu materijalnu štetu (izvođenje naučnog eksperimenta, analize ili istraživanja u laboratorijama ili na terenu i sl.);
- završe određeni neodložni montažni i remontni radovi, tehnološki proces i druge složene operacije u građevinarstvu, rudarstvu, industriji i poljoprivredi, turizmu i ugostiteljstvu, elektroprivredi i da se sprovedu neodložne mjere na elektroenergetskim postrojenjima;
- saobraćajno sredstvo dovede u određeno pristanište ili preduzmu neodložne mjere za bezbjednost saobraćaja, putnika, robe i sl.;
- zamijeni iznenadno odsutni radnik u procesu rada, koji neprekidno traje (u saobraćaju, na visokim pećima, elektrogeneratorima, vodenim crpkama, kotlovskim i sličnim postrojenjima, rad stražara i požarnika i drugi slični poslovi od kojih zavisi bezbjednost ljudi i imovine);
- spriječi kvarenje sirovina ili materijala ili otkloni kvar na sredstvima za rad (prerada, uskladištenje ili otprema robe podložne kvaru, izvršenje neodložnog posla u poljoprivredi, građevinarstvu i drugim djelatnostima, radi sprečavanja ili otklanjanja štetnog dejstva iznenadnih atmosferskih promjena, otklanjanje kvarova na mašinama ili uređajima i sl.).
Rad duži od punog radnog vremena može trajati samo onoliko vremena koliko je neophodno da se otklone uzroci zbog kojih je uveden, ali ne duže od 10 časova sedmično.

Član 19.

Rad duži od punog radnog vremena može se uvesti ako se obavljanje poslova ne može uspješno završiti odgovarajućom organizacijom posla, podjelom rada ili rasporedom radnog vremena.
Organi inspekcije rada i sindikat prate i ocjenjuju primjenu propisa o radu dužem od punog radnog vremena.

Član 20.

Odluku o uvođenju rada dužeg od punog radnog vremena, odnosno skraćenog radnog vremena, u smislu čl. 17. i 18. ovog zakona, donosi poslovodni organ (direktor) ili radnik sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima kada ga on ovlasti, odnosno poslodavac.

Član 21.

Zdravstvena ustanova može da uvede rad duži od punog radnog vremena (dežurstva) samo ako zapošljavanjem novih radnika, uvođenjem rada u smjenama i preraspodjelom radnog vremena nije u mogućnosti da obezbijedi neophodnu neprekidnu bolničku i vanbolničku zdravstvenu zaštitu.
Radnik može da radi duže od punog radnog vremena u smislu stava 1. ovog člana, ali ne duže od 10 časova sedmično.
Potreba uvođenja i trajanje dežurstva utvrđuje se opštim aktom zdravstvene ustanove.

Član 22.

Organizacija, odnosno poslodavac kod kojih se rad obavlja u smjenama dužni su da obezbijede zamjenu smjena, tako da radnik može da radi noću (noćna smjena) neprekidno najduže jednu sedmicu.
Javna preduzeća PTT saobraćaja i Radio-televizije, koji rade u specifičnim uslovima sa objektima prenosa, opštim aktom uređuju smjenski rad i dežurstvo radnika koji rade na tim objektima.

Član 23.

Radno vrijeme radnika koji izvode nastavu (učitelji, nastavnici, profesori i drugi), naučnih radnika, umjetnika i novinara obuhvata i potrebno vrijeme za pripremanje, a u školama i vrijeme potrebno za pripremanje vannastavne aktivnosti, u skladu sa programom škole, odnosno organizacije.
Zakonom i opštim aktom se utvrđuje vrijeme potrebno za pripremanje i aktivnosti koje se, u smislu stava 1. ovog člana, računa u radno vrijeme.

Član 24.

Radnik koji u jednoj ili više organizacija, odnosno kod jednog ili više poslodavaca ostvaruje puno radno vrijeme može da radi još u jednoj organizaciji, odnosno kod jednog poslodavca, ali najviše do jedne trećine punog radnog vremena.
Radnik može da radi, u smislu stava 1. ovog člana:
- u visokoškolskim ustanovama na radnom mjestu nastavnika;
- u ustanovama koje obavljaju naučno-istraživačku djelatnost na radnom mjestu istraživača za koje se kao uslov predviđa najmanje naučno-istraživačko zvanje naučnog radnika.
Nadležni organ u organizaciji, odnosno poslodavac može da izvrši izbor radnika na rad do jedne trećine punog radnog vremena, u smislu stava 1. i 2. ovog člana, na osnovu ponovljenog oglasa, samo ako se na oglas nije prijavio radnik koji ispunjava uslove za zasnivanje radnog odnosa na tom radnom mjestu.
Radno mjesto na kojem radnik radi do jedne trećine punog radnog vremena ponovo se javno oglašava najkasnije 12 mjeseci, dok se ne javi radnik koji ispunjava uslove za zasnivanje radnog odnosa na tom radnom mjestu. Izuzetno za rad na naučno-istraživačkim projektima, ovaj rok može da traje do završetka projekta za koji je radnik primljen, ali ne duže od pet godina.
Radniku koji radi do jedne trećine punog radnog vremena, prestaje rad ako se na oglas javi radnik koji ispunjava uslove za zasnivanje radnog odnosa na tom radnom mjestu, danom kada odluka o izboru postane konačna.

IV. ODMORI I ODSUSTVA

Član 25.

Pravo na godišnji odmor stiče radnik poslije najmanje 30 dana provedenih u radnom odnosu srazmjerno vremenu provedenom na radu u skladu sa opštim aktom organizacije, odnosno poslodavca.
Godišnji odmor iz stava 1. ovog člana ne može trajati duže od 18 radnih dana.

Član 25a.

Odmor u toku dnevnog rada u trajanju od 30 minuta ne može se organizovati na početku i na završetku radnog vremena.

Član 26.

Godišnji odmor nastavnog i vaspitnog osoblja u školama i drugim vaspitnim ustanovama koristi se za vrijeme ljetnjeg školskog raspusta i može trajati najduže onoliko koliko i ljetnji školski raspust.
Kada je određeno da se nastavno osoblje može za vrijeme ljetnjeg školskog raspusta pozivati na kurseve za stručno usavršavanje ili radi vršenja drugih dužnosti u vezi sa pripremama za početak školske godine, kao i radi vršenja nastavno-vaspitnih aktivnosti koje škola, odnosno obrazovno-vaspitna ustanova organizuje za vrijeme raspusta, dužina godišnjeg odmora nastavnom i vaspitnom osoblju, određuje se u skladu sa opštim aktom odnosno kolektivnim ugovorom.

Član 27.

Ako kod radnika u toku korišćenja godišnjeg odmora nastupi privremena spriječenost za rad po propisima o zdravstvenoj zaštiti, to vrijeme se ne uračunava u vrijeme trajanja godišnjeg odnosa.

Član 28.

Radnik ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu ličnog dohotka (plaćeno odsustvo) sedam radnih dana u kalenadarskoj godini u slučaju smrti člana uže porodice, odnosno tri dana u slučaju smrti člana šire porodice.
Radnik ima pravo da odsustvuje sa rada uz naknadu ličnog dohotka, pored odsustvovanja iz stava 1. ovog člana, u slučaju stupanja u brak, porođaja člana uže porodice, selidbe, polaganja stručnog ispita i u drugim slučajevima, u trajanju utvrđenom opštim aktom organizacije i kolektivnim ugovorom.

Član 29.

Radnik ima pravo da odsustvuje sa rada bez naknade ličnog dohotka (neplaćeno odsustvo) u slučajevima i pod uslovima utvrđenim opštim aktom organizacije i kolektivnim ugovorom.
Za vrijeme odsustvovanja sa rada bez naknade ličnog dohotka radnik ima pravo na zdravstveno osiguranje.
Doprinos za zdravstveno osiguranje iz stava 2. ovog člana plaća organizacija, odnosno poslodavac.

Član 30.

Radniku čiji je bračni drug upućen na rad u inostranstvo u diplomatska i konzularna predstavništva Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, prava i obaveze iz radnog odnosa miruju dok je sa bračnim drugom u inostranstvu.
Radnik iz stava 1. ovog člana, ima pravo da se u roku od 30 dana od dana prestanka rada u inostranstvu njegovog bračnog druga, vrati na rad u organizaciju na radno mjesto na kojem je ranije radio ili na drugo radno mjesto koje odgovara njegovoj stručnoj spremi, znanju i sposobnostima.

V. PRAVA RADNIKA IZABRANIH, ODNOSNO IMENOVANIH NA FUNKCIJE

Član 31.

Radniku izabranom, odnosno imenovanom na samoupravnu, javnu ili drugu društvenu funkciju, za vrijeme vršenja funkcije, prava i obaveze koje se stiču na radu i po osnovu rada miruju u organizaciji, odnosno kod poslodavca gdje je privremeno prestao da radi.

Član 32.

Do povratka u organizaciju, odnosno kod poslodavca iz člana 31. ovog zakona, radnik ostvaruje prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa u organu, odnosno organizaciji u kojoj vrši funkciju.

Član 33.

Radnik koji se po prestanku funkcije iz člana 31. ovog zakona ne može vratiti na rad u organizaciju, odnosno kod poslodavca, jer su prestali da postoje i nemaju pravnog sljedbenika, ima pravo da ostane u radnom odnosu u organu, odnosno organizaciji u kojoj je vršio funkciju, ali najduže 12 mjeseci od dana prestanka funkcije, kada mu prestaje radni odnos.

VI. OPŠTI KRITERIJUMI ZA UTVRĐIVANjE PRESTANKA POTREBE ZA RADOM RADNIKA ZBOG TEHNOLOŠKIH I DRUGIH UNAPREĐENjA, KRITERIJUMI ZA OSTVARIVANjE PRAVA RADNIKA I OBEZBJEĐIVANjE SREDSTAVA

Član 34.

U organizaciji, odnosno kod poslodavca utvrđuje se da je za radom radnika prestala potreba zbog tehnoloških i drugih unapređenja kojima se doprinosi povećanju produktivnosti i uvećava uspjeh organizacije, odnosno poslodavca (tehnološki višak) naročito na osnovu sljedećih opštih kriterijuma:
- tehnologijom utvrđenog broja izvršilaca (tehnološki normativi - standardi);
- obima poslova radnog mjesta i iskustvom utvrđenog broja izvršilaca (iskustveni normativi - standardi);
- dohotka odnosno dobiti po radniku;
- znanja i sposobnosti u okviru stručne spreme.
Bliži kriterijumi i postupak za utvrđivanje tehnološkog viška uređuje se kolektivnim ugovorom i opštim aktom.

Član 34a.

Kada zbog tehnoloških, organizacionih i drugih unapređenja kojima se doprinosi povećanju produktivnosti organizacije, odnosno poslodavca ili iz ekonomskih razloga prestane potreba za radom radnika, nadležni organ u organizaciji dužan je da sačini Program ostvarivanja prava radnika za čijim je radom prestala potreba, o čemu se obavezno obavještava sindikat.
Program iz stava 1. ovog člana sadrži spisak radnika za čijim je radom prestala potreba, prava radnika koja se obezbjeđuju, potrebna sredstva za ostvarivanje prava i izvori sredstava za te namjene.
Organizacija, odnosno poslodavac dužan je blagovremeno obavijestiti radnika da je za njegovim radom prestala potreba, a najkasnije tri mjeseca prije realizacije programa iz stava 1. ovog člana.

Član 35.

Organizacija, odnosno poslodavac obezbjeđuje radniku koji je tehnološki višak, ostvarivanje prava bez njegovog pristanka, po osnovu rada, prema sljedećim kriterijumima:
1) u saradnji sa Zavodom, zasnivanje radnog odnosa u drugoj organizaciji, odnosno kod drugog poslodavca na radnom mjestu koje odgovara njegovom stepenu stručne spreme određene vrste zanimanja, ukoliko radnik (muškarac) nema navršenih 60 godina života i 20 godina staža osiguranja, odnosno radnica (žena) nema navršenih 55 godina života i 20 godina staža osiguranja;
2) u saradnji sa Zavodom, prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju, ako je radnik (muškarac) mlađi od 50 godina života, odnosno radnica (žena) mlađa od 45 godina života za rad na poslovima radnog mjesta u istoj ili drugoj organizaciji, odnosno kod istog ili drugog poslodavca.
3) dokup staža radnika ako mu nedostaje do pet godina penzijskog staža radi sticanja uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju na način i po uslovima utvrđenim posebnim zakonom.
Izuzetno od stava 1. ovog člana organizacija, odnosno poslodavac može radniku - invalidu, uz njegovu saglasnost obezbijediti ostvarivanje prava iz tač. 1. do 3. ovog člana dok ne ostvari pravo na penziju.

Član 36.

Radnik koji je tehnološki višak, koji pismeno izjavi da želi da mu prestane radni odnos, može sa nadležnim organom u organizaciji, odnosno sa poslodavcem da se pismeno sporazumije da mu se isplati jednokratna naknada u vidu otpremnine u visini od 24 prosječna lična dohotka radnika u organizaciji, odnosno kod poslodavca ostvarenog u tromjesečju u kome ostvaruje pravo na otpremninu, pod uslovom da tim sredstvima trajno rješava svoje dalje radno angažovanje i upotrijebi ih za:
- obavljanje samostalne djelatnosti ličnim radom, odnosno ličnim radom i sredstvima u svojini građana;
- osnivanje privatnog preduzeća, radnje, poljoprivrednog gazdinstva i dr.;
- ulaganje u mješovito preduzeće, zadrugu i druge oblike udruživanja.
Pravo iz stava 1. ovog člana ne pripada radniku koji ima uslove za dokup staža ili je ispunio uslove za ostvarivanje prava na starosnu penziju u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju, kao i radniku koji odlazi na privremeni rad u inostranstvo.
Isplatom otpremnine radniku prestaje radni odnos danom utvrđenim sporazumom.
Radnik kome je isplaćena otpremnina ne može se voditi na evidenciji nezaposlenih lica.
Ukoliko radnik otpremninu ne upotrijebi saglasno stavu 1. ovog člana, organizacija, odnosno poslodavac mogu pokrenuti postupak kod nadležnog suda za povraćaj otpremnine.
-------------------
NAPOMENA REDAKCIJE:
Na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG U br. 7/95, utvrđuje se da odredba člana 36 stav 4. ovog zakona nije u saglasnosti sa ustavom Republike Crne Gore i prestaje da važi (videti napomenu na kraju teksta).
-------------------

Član 37.

Sredstva za ostvarivanje prava radnika koji su tehnološki višak i radnika kojima je prestao radni odnos zbog stečaja ili likvidacije organizacije, obezbjeđuju se:
1) iz dohotka (dobiti) organizacija, odnosno poslodavac kod kojih je prestala potreba za radom radnika, u skladu sa opštim aktom;
2) sredstvima solidarnosti koja se obrazuju:
- izdvajanjem jednodnevnog iznosa mjesečnog čistog ličnog dohotka, odnosno naknade ličnog dohotka svih zaposlenih radnika u Republici ostvaren za mjesec oktobar tekuće godine, i
- izdvajanjem 1% izvornih prihoda budžeta Republike;
3) sredstvima Zavoda koja se obezbjeđuju za isplatu novčane naknade radnika kojima je prestao radni odnos zbog stečaja ili likvidacije organizacije, u skladu sa zakonom.
Sredstva obrazovana u smislu stava 1. tačka 2. ovog člana uplaćuju se i evidentiraju na posebnom računu kod republičkog organa uprave nadležnog za poslove rada, a kriterijume o uslovima i načinu njihovog korišćenja utvrdiće Izvršno vijeće Skupštine Socijalističke Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Izvršno vijeće).

Član 38.

Organizacija, odnosno poslodavac obezbjeđuju sredstva za ostvarivanje prava radnika koji je tehnološki višak i to za:
- dokup staža, ako radniku nedostaje do pet godina penzijskog staža za ostvarivanje prava na starosnu penziju;
- jednokratnu naknadu u vidu otpremnine u visini utvrđenoj u članu 36. ovog zakona; i
- novčanu naknadu najmanje u visini zajemčenog ličnog dohotka, dok se ne steknu uslovi za ostvarivanje drugih prava, a najduže dvije godine.

Član 39.

Sredstvima iz člana 37. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona obezbjeđuje se ostvarivanje prava radnika koji je tehnološki višak i radnika kojima je prestao radni odnos zbog stečaja ili likvidacije organizacije i to za:
- prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju; i
- isplatu novčane naknade i dokup staža radnika kojima je prestao radni odnos zbog stečaja ili likvidacije organizacije.

VII. ZAŠTITA RADNIKA

Član 40.

Radnica sa djetetom kod kojeg je prisutno znatno oštećenje fizičkog i psihičkog zdravlja, koje vodi ili je dovelo do invalidnosti, ima pravo da radi polovinu punog radnog vremena za vrijeme dok je prisutno oštećenje, ali ne duže od tri godine života djeteta.

Član 41.

Roditelj ili staratelj, odnosno lice koje se stara o osobi oštećenoj cerebralnom paralizom, dječjom paralizom, određenom vrstom plegije ili oboljelog od mišićne distrofije i ostalih teških oboljenja ima pravo da radi sa polovinom punog radnog vremena.

Član 41a.

Za vrijeme odsustva sa rada iz čl. 40. i 41. ovog zakona radnik ima pravo na naknadu ličnog dohotka koja se isplaćuje iz sredstava Fonda socijalne i dječje zaštite.
Republički organ uprave nadležan za poslove socijalne i dječje zaštite propisaće postupak za ostvarivanje naknade iz stav 1. ovog člana.

Član 42.

Radnica ima pravo da odsustvuje sa rada dok dijete navrši tri godine života, a ukoliko započeto korišćenje ovog prava prekine pre isteka navedenog roka, nema pravo da ga dalje koristi.
Za vrijeme odsustvovanja sa rada, u smislu stava 1. ovog člana, radnica ima pravo na zdravstveno i penzijsko osiguranje, a ostala prava i obaveze miruju.
Troškovi zdravstvene zaštite i penzijsko-invalidskog osiguranja radnika iz stava 2. ovog člana isplaćuju se iz sredstava fondova zdravstvenog i penzijsko-invalidskog osiguranja.
Opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom radnici se ne može za vrijeme odsustvovanja iz stava 1. ovog člana predvidjeti naknada ličnog dohotka.

Član 42a.

Za vrijeme trudnoće i porođaja radnica ima pravo na porodiljsko odsustvo neprekidno u trajanju od 12 mjeseci za prvu trudnoću i porođaj, 18 mjeseci za drugu trudnoću i porođaj, 24 mjeseca za treću trudnoću i porođaj, a za četvrtu i svaku narednu trudnoću i porođaj 12 mjeseci.
Radnica porodilja koja porodi dvojke ima pravo na porodiljsko odsustvo na trudnoću i porođaj u trajanju od 18 mjeseci, a radnica porodilja koja porodi trojke ili više djece odjednom ima pravo na porodiljsko odsustvo za trudnoću i porođaj u trajanju od 24 mjeseca.

VIII. UTVRĐIVANjE RADNIH MJESTA NA KOJIMA MOGU RADITI INVALIDNA LICA

Član 43.

Invalidnim licima, u smislu ovog zakona, smatra se lice kome je status invalidnosti utvrđen na osnovu odgovarajućih propisa (invalida radaIIiIIIkategorije, slijepa invalidna lica, distrofičari, gluva i nagluva lica i druga invalidna lica).

Član 44.

Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da u opštem aktu, u zavisnosti od vrste djelatnosti, utvrde radna mjesta na kojima mogu raditi invalidna lica iz člana 43. ovog zakona.

Član 45.

Slijepim licem, u smislu ovog zakona, smatra se lice koje na boljem oku sa korekcijom vida ima oštrinu vida manju od 10%, kao i lice sa centralnim vidom na boljem oku sa korekcionim staklom koje ima oštrinu do 25%, ali kome je vidno polje suženo na 20 stepeni i manje.
Izuzetno od člana 44. ovog zakona, slijepa lica prvenstveno zasnivaju radni odnos za rad na radna mjesta:
- telefonista na kućnim telefonskim centralama koje su priključene na PTT mreži;
- masera u zdravstvenim ustanovama, rehabilitacionim i rekreacionim centrima;
- kontrolora-radio-programa; i
- za izradu četki, metli, štipavica za rublje i proizvoda od pruća.
Organizacije, odnosno poslodavci mogu utvrditi i druga radna mjesta na kojima rade slijepa lica.

Član 46.

Radnik sa izmijenjenom radnom sposobnošću (invalid radaIIiIIIkategorije) ima pravo na raspoređivanje na odgovarajuće radno mjesto, koje odgovara njegovoj stručnoj spremi određene vrste zanimanja, znanja i sposobnosti u organizaciji, odnosno kod poslodavca kod kojeg rade, ili u drugoj organizaciji, odnosno kod drugog poslodavca.
Organizacija, odnosno poslodavac iz stava 1. ovog člana, dužni su da organizuju prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju radnika radi osposobljavanja za rad prema preostaloj radnoj sposobnosti.

IX. ZAJEMČENI LIČNI DOHODAK

Član 47.

Svaki radnik po osnovu rada ima pravo na zajemčeni lični dohodak, radi obezbjeđivanja njegove materijalne i socijalne sigurnosti, u skladu sa ovim zakonom, opštim aktom i kolektivnim ugovorom.

Član 48.

Zajemčeni lični dohodak radnika iznosi 70% od prosječnog čistog ličnog dohotka ostvarenog u privredi Republike u prethodnom kvartalu.
Zajemčeni lični dohodak pripada radniku za rad u punom radnom vremenu, odnosno vremenu koje se izjednačava sa punim radnim vremenom, a srazmjeran dio za rad u nepunom radnom vremenu.
Zajemčeni lični dohodak isplaćuje se u roku utvrđenom opštim aktom, odnosno ugovorom o zapošljavanju za isplatu mjesečnih akontacija ličnih dohodaka.
Izuzetno, zajemčeni lični dohodak se može utvrditi u većem iznosu od iznosa predviđenog stavom 1. ovog člana, ali ne veći od prosječnog čistog ličnog dohotka u privredi Republike ostvarenog u pretposljednjem mjesecu.
Bliže uslove utvrđivanja visine i načina isplate zajemčenog ličnog dohotka iz stava 4. ovog člana utvrdiće, posebnim propisom, Izvršno vijeće Skupštine Socijalističke Republike Crne Gore, u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Visinu prosječnog ličnog dohotka iz stava 1. ovog člana utvrđuje Republički zavod za statistiku i objavljuje u "Službenom listu Socijalističke Republike Crne Gore".

Član 49.

Zajemčeni lični dohodak se isplaćuje za svakog radnika jednako, kao i za radnike koji su tehnološki višak iz sredstava za lične dohotke i sredstava rezervi organizacije, odnosno poslodavca.

X. ODGOVORNOST RADNIKA

Član 50.

Mjera prestanka radnog odnosa, pored slučajeva utvrđenih Zakonom o osnovnim pravima iz radnog odnosa, izriče se i za teže povrede dužnosti i radnih obaveza, i to zbog:
- javnog iznošenja ili prenošenja neistina o organizaciji, odnosno poslodavcu, čime se šteti njihovom poslovnom ugledu, ako je to utvrđeno pravosnažnom odlukom;
- neizvršavanje pravosnažnih odluka;
- neopravdanog izostajanja sa posla osam radnih dana sa prekidima u toku 12 mjeseci;
- dolaska na rad u napitom stanju ili opijanja za vrijeme rada;
- izazivanja tuče, odnosno učestvovanja u tuči za vrijeme rada u radnim prostorijama u krugu organizacije, odnosno kod poslodavca;
- ako svojim radom i ponašanjem onemogućava druge radnike u izvršavanju svojih radnih zadataka;
- nezakonitog useljenja u stan organizacije, odnosno poslodavca;
- upotrebe i korišćenja sredstava rada i drugih sredstava organizacije, odnosno sredstava poslodavca suprotno njihovoj namjeni;
- samovoljnog napuštanja radnog mjesta.

Član 51.

Radnik može biti privremeno udaljen iz organizacije, odnosno sa radnog mjesta kod poslodavca (suspenzija), u slučaju:
1) ako je protiv njega pokrenut postupak zbog teže povrede radne obaveze za koju je predviđeno izricanje mjere prestanka radnog odnosa;
2) ako je protiv njega pokrenut krivični postupak zbog krivičnog djela učinjenog na radu ili u vezi sa radom;
3) ako ugrožava život drugih radnika.
Radnik koji je stavljen u pritvor mora biti privremeno udaljen iz organizacije, odnosno sa radnog mjesta kod poslodavca.

Član 52.

Radnik može biti privremeno udaljen sa radnog mjesta na kojem radi i raspoređen na drugo radno mjesto u istoj organizaciji:
- ako bi njegovo prisustvo i rad na ranijem radnom mjestu otežavao proces rada;
- ako je zatečen u vršenju teže povrede radne obaveze.

Član 53.

Udaljenje iz organizacije, odnosno sa radnog mjesta kod poslodavca ili udaljenje sa jednog radnog mjesta i raspoređivanje na drugo radno mjesto u istoj organizaciji može trajati najduže do konačnosti odluke o utvrđivanju odgovornosti za povrede radne obaveze, odnosno do isteka roka zastarelosti za pokretanje i vođenje disciplinskog postupka.

Član 54.

Za vrijeme trajanja pritvora i udaljenja iz organizacije, odnosno sa radnog mjesta kod poslodavca, radnik ima pravo na naknadu ličnog dohotka u visini jedne trećine, a ako izdržava porodicu u visini jedne polovine prosječne akontacije ličnog dohotka za poslednja tri mjeseca, koja se isplaćuje na teret organa koji je naredio pritvor, a u slučaju udaljenja na teret organizacije, odnosno poslodavca.
Naknadu ličnog dohotka za vrijeme pritvora isplaćuje organizacija, odnosno poslodavac.
Zahtjev za povraćaj na ime visine ličnog dohotka za vrijeme za koje se radnik nalazi u pritvoru i doprinosa i poreza obračunatih na tu naknadu podnosi organizacija, odnosno poslodavac organu koji je donio rješenje o pritvoru.
Radniku pripada naknada ličnog dohotka u visini razlike između iznosa naknade primljene po osnovu stava 1. ovog člana i punog iznosa akontacije ličnog dohotka kao da je bio na radu, ako je protiv radnika obustavljen postupak ili ako je radnik pravosnažnom presudom oslobođen ili tužba odbijena ali ne zbog nenadležnosti suda.
Organ koji je donio rješenje o pritvoru dužan je da o tome u roku od tri dana obavijesti organizaciju, odnosno poslodavca.

XI. PRESTANAK RADNOG ODNOSA

Član 55.

Vrijeme za koje radnik ima pravo i dužnost da ostane na radu u organizaciji, odnosno kod poslodavca u toku otkaznog roka ne može biti kraće od 30 dana niti duže od šest mjeseci.

Član 56.

Organizacija, odnosno poslodavac može odlučiti da radnik prestane sa radom prije isteka otkaznog roka, ali je dužna da mu isplati lični dohodak do isteka otkaznog roka kao da je bio na radu.

Član 57.

Ako je radnik u toku otkaznog roka pozvan na vojnu vježbu, odnosno dosluženje vojnog roka do tri mjeseca, ili ako je postao privremeno nesposoban za rad, otkazni rok se zaustavlja i nastavlja da teče po povratku radnika sa vježbe, odnosno dosluženja vojnog roka, ili po prestanku privremene nesposobnosti za rad.

Član 58.

Radnik koji navrši 40 godina staža osiguranja ili 65 godina života, može da ostane u radnom odnosu, pod uslovom da se na raspisani oglas, odnosno konkurs nije prijavio ni jedan kandidat koji ispunjava uslove za to radno mjesto.

Član 59.

Organizacija, odnosno poslodavac, dužni su da svakih šest mjeseci raspišu oglas, odnosno konkurs, za radno mjesto iz člana 58. ovog zakona, sve dok se ne prijavi lice koje ispunjava uslove za to radno mjesto.
Radnik može da ostane u radnom odnosu i poslije navršenih 65 godina života, ako nije navršio 15 godina staža osiguranja, do ispunjenja tog uslova.

Član 60.

Radnik koji obavlja vaspitno-obrazovnu djelatnost u vaspitno-obrazovnoj ustanovi, odnosno naučno-nastavnu djelatnost u visokoškolskoj ustanovi, koji je ispunio uslove za prestanak radnog odnosa u pogledu staža osiguranja ili godina života utvrđene zakonom, može da ostane u radnom odnosu do isteka tekuće školske godine, na osnovu odluke nadležnog organa.

Član 61.

Prigovor radnika zadržava izvršenje odluke do njene konačnosti, osim odluke kojom se:
1) utvrđuje lični dohodak radnika;
2) radnik privremeno raspoređuje na drugo radno mjesto;
3) radnik privremeno udaljuje iz organizacije, odnosno sa radnog mjesta kod poslodavca;
4) određuje rad duži od punog radnog vremena.

Član 62.

Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da u odluci o prestanku radnog odnosa unesu pravnu pouku da se radnik u propisanom roku prijavi Zavodu, radi uvođenja u evidenciju i ostvarivanja prava po osnovu nezaposlenosti.

XII. ULAGANjE SREDSTAVA GRAĐANA ZA OBEZBJEĐIVANjE RADNOG MJESTA

Član 63.

Građanin može ulagati novčana i druga sredstva u preduzeća u svim svojinskim oblicima.

Član 64.

Ulaganje novčanih i drugih sredstava iz člana 63. ovog zakona vrši se na osnovu javnog oglasa.
Oglašavanje i prikupljanje ponude prilagođava se i građanima na radu u inostranstvu.
Oglas za prikupljanje ponuda sadrži, naročito: vrijeme prikupljanja novčanih i drugih sredstava, rok i način uplate sredstava, radno mjesto na kojem će raditi građanin koji ulaže sredstva i uslove za rad na tom radnom mjestu (školska sprema, radno iskustvo i sl.), vrijeme stupanja radnika na rad, najmanji iznos novčanih i drugih sredstava koje treba uložiti, rok i uslove za povraćaj uloženih sredstava i dr.
Iznos uloženih sredstava mora biti najmanje u visini vrijednosti oglašenog radnog mjesta, s tim da ovaj iznos ne može biti manji od 36 prosječna lična dohotka radnika ostvarena u Republici u prethodna tri mjeseca prije objavljivanja oglasa.
Rok za vraćanje uloženih sredstava ne može biti kraći od pet godina i utvrđuje se ugovorom između organizacije i građanina.

XIII. POLOŽAJ SINDIKALNIH POVJERENIKA

Član 65.

Organizacija, odnosno poslodavac, mora predstavniku sindikata (sindikalnom povjereniku) obezbijediti uslove za efikasno obavljanje sindikalnih aktivnosti kojima se štite interesi i prava radnika.
Sindikalni povjerenik mora obavljati sindikalnu aktivnost na način koji neće uticati na smanjenje efikasnosti poslovanja organizacije, odnosno poslodavca.

Član 66.

Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da sindikalnom povjereniku stave na raspolaganje informacije potrebne za vršenje sindikalnih aktivnosti i omoguće uvid u isprave u vezi sa ostvarivanjem prava iz radnog odnosa.
Sindikalni povjerenik ima pravo da prisustvuje raspravama u disciplinskom postupku i da u ime sindikata zastupa radnika, kao i da prisustvuje sjednicama organa upravljanja na kojima se odlučuje o ostvarivanju i zaštiti prava iz radnog odnosa.

Član 67.

Organizacija, odnosno poslodavac dužni su da omoguće sindikalnom povjereniku odsustvovanje sa rada kada mu je to potrebno radi učestvovanja na sindikalnim sastancima, seminarima, kongresima, konferencijama i kursevima osposobljavanja.

Član 68.

Sindikalni povjerenik ne može biti pozvan na odgovornost niti doveden u nepovoljniji položaj zbog sindikalnih aktivnosti kojima se štite prava i interesi radnika, ako postupa u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktom.

XIV. RADNA KNjIŽICA

Član 69.

Radna knjižica je javna isprava.
Obrazac i sadržinu radne knjižice propisuje republički organ uprave nadležan za poslove rada.
Radnu knjižicu izdaje opštinski organ uprave nadležan za poslove rada.

Član 70.

Prilikom zasnivanja radnog odnosa radnik mora imati radnu knjižicu koju predaje organizaciji, odnosno poslodavcu, o čemu se radniku izdaje potvrda.
Za vrijeme trajanja radnog odnosa radna knjižica se nalazi u organizaciji, odnosno kod poslodavca.
U toku trajanja radnog odnosa, radniku se na njegov zahtjev može dati radna knjižica, sa obavezom vraćanja u roku od pet dana.
U radnu knjižicu upisuje se, pored drugih propisanih podataka, i prestanak radnog odnosa radnika usljed povrede radne obaveze na osnovu pravosnažne odluke.
Organizacija, odnosno poslodavac je dužan da radniku vrati uredno popunjenu radnu knjižicu, danom prestanka radnog odnosa, bez obzira na osnov prestanka radnog odnosa.

XV. KOLEKTIVNI UGOVOR I UGOVOR O ZAPOŠLjAVANjU

1. Kolektivni ugovor

Član 71.

Sindikat, Privredna komora, organizacija, odnosno poslodavac dužni su da pregovaraju o pitanjima koja se uređuju kolektivnim ugovorom.
Opšti kolektivni ugovor za organizacije i poslodavce iz oblasti privrednih djelatnosti zaključuju nadležni organ Saveza samostalnih sindikata Crne Gore i nadležni organ Privredne komore Crne Gore.
Granske kolektivne ugovore za organizacije i poslodavce iz stava 1. ovog člana zaključuju odgovarajući republički odbori organizovani u okviru Saveza samostalnih sindikata Crne Gore i nadležni organ Privredne komore Crne Gore.
Opšti i granski kolektivni ugovor za organizacije iz oblasti društvenih djelatnosti, javna preduzeća i državne organe zaključuju Vlada Crne Gore i nadležni organ Saveza samostalnih sindikata Crne Gore.
Opšti i granski kolektivni ugovori primenjuju se neposredno i obavezuju subjekte koji su ih zaključili i njihove radnike.

Član 71a.

Ako kolektivnim ugovorom nije drugačije određeno u slučaju organizovanja dva ili više sindikata pravo da zastupa radnike u postupku za zaključivanje kolektivnih ugovora ima onaj sindikat kome pripadaju ili za koji se izjasni većina radnika.

Član 71b.

Opšti akt organizacije odnosno poslodavca kojima se uređuju prava i obaveze radnika i pojedinačni akti kojima se odlučuje o pravima, obavezama i odgovornostima radnika ne mogu biti suprotni zakonu i kolektivnom ugovoru.
Kolektivni ugovori zaključeni na nivou organizacije ne mogu biti u suprotnosti sa opštim i granskim kolektivnim ugovorom.

Član 72.

Kolektivni ugovor iz člana 71. ovog zakona registruje se kod republičkog organa uprave nadležnog za poslove rada i objavljuje se u "Službenom listu Republike Crne Gore".
Ako organ iz stava 1. ovog člana utvrdi da je kolektivni ugovor ili pojedine njegove odredbe u suprotnosti sa zakonom, vratiće kolektivni ugovor i ukazati na to organima koji su ga zaključili.
Ako organi koji su zaključili kolektivni ugovor ne postupe u skladu sa upozorenjem u roku od 30 dana, arbitražno vijeće iz člana 73. ovog zakona donijeće odluku kojom se zamjenjuje kolektivni ugovor do njegovog usklađivanja.

Član 73.

Arbitražno vijeće rješava sporove koji nastaju u postupku zaključivanja i sprovođenje kolektivnog ugovora.
Arbitražno vijeće ima tri člana koji imaju zamjenike. Dva člana imenuju ugovorne strane, a jednog člana Skupština Socijalističke Republike Crne Gore.
Ako se ugovorne strane ne sporazumiju o zaključivanju kolektivnog ugovora, arbitražno vijeće donosi odluku kojom se zamjenjuje kolektivni ugovor do njegovog zaključivanja.
Republički organ uprave nadležan za poslove rada propisuje način rada i odlučivanja arbitražnog vijeća.

Član 74.

Republički organ uprave nadležan za poslove rada propisuje postupak i obrazac registra kolektivnog ugovora.

2. Ugovor o zapošljavanju

Član 75.

Ugovor o zapošljavanju (u daljem tekstu: ugovor) sadrži odredbe o zasnivanju radnog odnosa (na neodređeno ili određeno vrijeme), poslovima radnog mjesta, radnom vremenu, ličnom dohotku i naknadama ličnog dohotka, ličnim primanjima i ostalim naknadama (regres za godišnji odmor, topli obrok i dr.), zaštiti na radu, otkaznom roku, prestanku radnog odnosa i drugim pravima i obavezama radnika i poslodavca.

Član 76.

Poslodavac je dužan da ugovor registruje prije početka rada radnika.
Ugovor se registruje kod opštinskog organa uprave nadležnog za poslove rada, na čijem se području nalazi sjedište da ima radnju.
Poslodavac je dužan da organu iz stava 2. ovog člana podnese ugovor radi registrovanja u roku od tri dana od dana zaključivanja ugovora, odnosno prijavu prestanka radnog odnosa u istom roku od dana prestanka rada radnika.
Ako organ iz stava 2. ovog člana utvrdi da ugovor nije u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom vratiće poslodavcu ugovor na usklađivanje.
Ako poslodavac ne uskladi ugovor u roku od 15 dana od dana vraćanja, organ iz stava 2. ovog člana donijeće rješenje o odbijanju registracije ugovora.
Obaveza registracije ugovora o zapošljavanju ne odnosi se na privatna preduzeća i privatne ustanove.

Član 77.

Organ iz člana 76. stav 2. ovog zakona, registrovan ugovor dostavlja radniku, poslodavcu i odgovarajućim fondovima (penzijsko-invalidsko i zdravstveno osiguranje) i poreskim organima.

Član 78.

Republički organ uprave nadležan za poslove rada propisuje obrazac ugovora o zapošljavanju.

XVI. PRIVREMENI I POVREMENI POSLOVI

Član 79.

Za obavljanje privremenih i povremenih poslova organizacija, odnosno poslodavac mogu zaključiti ugovor pod uslovima:
- da su privremeni i povremeni poslovi utvrđeni opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom;
- da privremeni i povremeni poslovi ne predstavljaju poslove radnog mjesta na kojima se zasniva radni odnos na neodređeno ili određeno vrijeme sa punim ili nepunim radnim vremenom i da ne traju duže od 90 dana u toku kalendarske godine;
- da se licima koja obavljaju privremene i povremene poslove obezbijedi u toku dnevnog rada odmor, pod istim uslovima kao i za radnike u radnom odnosu.

Član 80.

Za obavljanje poslova iz člana 79. ovog zakona organizacija, odnosno poslodavac mogu angažovati omladinu, studente i učenike i to preko odgovarajuće organizacije studenata i omladine.
Organizacija, odnosno poslodavac dužna je potrebu za obavljanjem povremenih i privremenih poslova iz člana 79. ovog zakona da prijavi organizaciji studenata i omladine registrovanoj u mjestu gdje se poslovi obavljaju, odnosno drugoj organizaciji studenata i omladine u SR Crnoj Gori.
Lica iz stava 1. ovog člana imaju pravo na osiguranje u slučaju povrede na radu ili profesionalnog oboljenja.

Član 81.

Za obavljanje privremenih i povremenih poslova zaključuje se ugovor u pismenom obliku između organizacije, odnosno poslodavca i lica koje se angažuje za obavljanje ovih poslova.
Ugovor iz stava 1. ovog člana sadrži: vrstu poslova, način i rok izvršenja tih poslova i iznos naknade za izvršeni posao.

Član 81a.

Fizičko lice vrši prodaju robe na malo ili pruža usluge na privremenim prodajnim mestima u skladu sa posebnim propisima,

DRUGI DIO

XVII. ZAŠTITA NA RADU

Član 82. do 125.

(Brisani)

TREĆI DIO

XVIII. KAZNENE ODREDBE

Član 126.

(Brisan)

Član 127.

Novčanom kaznom od desetostrukog do tristostrukog iznosa minimalne zarade u Republici kazniće se za prekršaj organizacija, odnosno poslodavac;
1) ako utvrdi radno iskustvo duže od jedne, odnosno tri godine (član 4. stav 2);
2) ako ne dostavi prijavu Zavodu o slobodnom radnom mjestu i ne odredi rok za podnošenje prijava ili rok za donošenje odluke o izboru kandidata, odnosno ako ne ponovi konkurs ili ne donese odluku o izboru kandidata u utvrđenom roku (član 9);
3) ako bez oglašavanja ponovo zasnuje radni odnos sa istim radnikom (član 10. stav 1. alineja 2);
4) ako radnik nastavi da radi po isteku radnog odnosa na određeno vrijeme (član 11);
4a) ako sa radnikom ne raskine radni odnos poslije isteka roka od 6 mjeseci (član 12);
4b) ako se radnik rasporedi suprotno članu 13. st. 1. i 2. ovog zakona;
5) ako rasporedi radnika suprotno odredbi člana 14. ovog zakona;
6) ako ne donese program mjera za utvrđivanje skraćenog radnog vremena, odnosno ako ne utvrdi skraćeno radno vrijeme (član 17);
7) ako poslovodni organ, odnosno poslodavac ne donese odluku o uvođenju rada dužeg od punog radnog vremena, odnosno skraćenog radnog vremena (član 20);
7a) ako postupi suprotno članu 21. st. 1. i 2. ovog zakona;
8) ako postupi suprotno članu 22. ovog zakona;
9) ako organizacija opštim aktom ne utvrdi vrijeme za pripremanje (član 23);
10) ako postupi suprotno članu 24. ovog zakona;
10a) ako odobri neplaćeno odsustvo u slučajevima koji nijesu predviđeni kolektivnim ugovorom, odnosno opštim aktom (član 29);
11) ako radniku koji je sa bračnim drugom bio u inostranstvu uskrati pravo da se vrati u organizaciju (član 30. stav 2);
12) ako organizacija opštim aktom ne utvrdi bliže kriterijume i postupak za utvrđivanje tehnološkog viška radnika (član 34. stav 2);
13) ako radniku ne omogući da radi sa polovinom punog radnog vremena, odnosno ako radnici ne omoguće odsustvo sa rada dok dijete ne navrši tri godine života (čl. 40. 41. i 42);
14) ako u opštem aktu ne utvrdi radna mjesta na kojima mogu raditi invalidna lica (član 44);
15) ako postupe suprotno članu 45. stav 2. ovog zakona;
16) ako postupe suprotno članu 46. ovog zakona;
17) ako ne donese odluku o udaljenju za radnika koji je stavljen u pritvor (član 51. stav 2);
18) ako postupi suprotno članu 58. ovog zakona;
19) ako organizacija produži rad radniku po isteku tekuće školske godine (član 60);
20) ako u odluci o prestanku radnog odnosa ne unese pravnu pouku (član 62);
21) ako organizacija ne objavi oglas za prikupljanje sredstava građana (član 64. stav 1);
22) ako sindikalnom povjereniku ne stave na raspolaganje informacije i isprave (član 66. stav 1);
23) ako sa radnikom zasnuje radni odnos bez radne knjižice, odnosno ako radniku ne vrati uredno popunjenu radnu knjižicu danom prestanka radnog odnosa (član 70. stav 1. i 5);
24) ako poslodavac postupi suprotno članu 76. ovog zakona;
24a) ako postupi suprotno čl. 79. i 81. ovog zakona.
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u organizaciji, odnosno kod poslodavca, novčanom kaznom od jedne polovine do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Republici.
Za prekršaj iz stava 1. tačka 24. ovog člana, pored novčane kazne, izreći će se i zaštitna mjera vršenja djelatnosti u trajanju od šest do 12 mjeseci.

Član 127a.

Novčanom kaznom na licu mjesta u trostrukom iznosu minimalne zarade u Republici kazniće se za prekršaj odgovorno lice u organizaciji, a novčanom kaznom u petostrukom iznosu minimalne zarade u Republici poslodavac, za prekršaj iz člana 127. stav 1. tač. 1, 2, 3, 7, 14, 18, 22 i 23 Zakona.
Novčanu kaznu izriče inspektor rada.

Član 128.

Novčanom kaznom od desetostrukog do tristostrukog iznosa minimalne zarade u Republici kazniće se za prekršaj Zavod ako javno ne oglasi slobodna radna mjesta (član 8. st. 1. i 2).
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u Zavodu, novčanom kaznom od jedne polovine do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Republici.

Član 129.

Novčanom kaznom od jedne polovine do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Republici kazniće se za prekršaj odgovorno lice u organu ako postupa suprotno članu 77. ovog zakona.

Član 130.

Novčanom kaznom od desetostrukog do tristostrukog iznosa minimalne zarade u Republici kazniće se za prekršaj odgovarajuća organizacija studenata i omladine ako postupi suprotno članu 81. ovog zakona.
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u odgovarajućoj organizaciji studenata i omladine novčanom kaznom od jedne polovine do dvadesetostrukog iznosa minimalne zarade u Republici.

Član 131. do 134.

(Brisani)

XIX. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 135.

Republički organ uprave nadležan za poslove rada donijeće propise iz člana 69. stav 2. i čl. 74. i 78. ovog zakona u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 135a.

Pravna lica koja vrše isplatu ličnih dohodaka u skladu sa Uredbom o načinu utvrđivanja visine zajemčenog ličnog dohotka ("Službeni list SRCG", broj 29/90) mogu, do donošenja posebnog propisa iz člana 48. stav 5. ovog zakona, vršiti isplatu zajemčenih ličnih dohodaka u skladu sa tom uredbom.

Član 136. i 137.

(Brisani)

Član 138.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe:
1) Zakon o radnim odnosima ("Sl. list SRCG", broj 36/77, 11/80, 17/82, 17/84, 19/85, 11/87, 20/88 i 15/89);
2) Zakon o zaštiti na radu ("Sl. list SRCG", broj 52/75, 25/79, 35/82 i 10/86);
3) Zakon o radnom angažovanju omladine i nezaposlenih lica na privremenim odnosno povremenim poslovima i radnim zadacima ("Sl. list SRCG", broj 9/85 i 20/88");
4) Zakon o zapošljavanju slijepih lica ("Sl. list SRCG", broj 29/80 i 18/87);
5) Odredbe čl. 46, 62, 63. i 114. Zakona o izmjenama zakona kojima su određene novčane kazne za privredne prestupe i prekršaje ("Sl. list SRCG", broj 29/89 i 39/89);
6) Pravilnik o uslovima i načinu isplate naknade ličnog dohotka za vrijeme odsustvovanja sa rada ("Sl. list SRCG", broj 20/82);
7) Odluka o utvrđivanju radnih mjesta na kojima se prvenstveno imaju zapošljavati invalidi rada ("Sl. list SRCG", broj 12/65).
Do donošenja kolektivnog ugovora primjenjivaće se Kolektivni ugovor o radnom odnosu radnika na radu kod poslodavca ("Sl. list SRCG", broj 1/89).

Član 139.

Organizacije su dužne da opšta akta usklade sa odredbama ovog zakona u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 139a.

Prvo na porodiljsko odsustvo prema odredbama ovog zakona imaju i radnice koje na dan stupanja na snagu ovog zakona koriste porodiljsko odsustvo prema ranije važećim propisima.

Član 140.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Socijalističke Republike Crne Gore".
-------------------
NAPOMENA REDAKCIJE:
Objavljujemo integralni tekst Odluke Ustavnog suda koja se odnosi na ovaj zakon:

ODLUKA

Ustavnog suda RCG U br. 7/95

(Objavljena u "Službenom listu RCG", br. 21/96)

Odluka kojom se utvrđuje da odredba člana 36. stav 4. Zakona o radnim odnosima ("Službeni list RCG", br. 29/90, 42/90, 28/91 i 16/95) nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Crne Gore.
Ustavni sud Republike Crne Gore u sastavu: predsjednik prof. dr Blagota Mitrić i sudije: Jakša Marković, Šefko Crnovšanin i Radojko Đuričanin, na osnovu odredaba člana 113. stav 1. tačka 1. Ustava Republike Crne Gore, člana 51. stav 2. i člana 56. tačka 1. Zakona o Ustavnom sudu Republike Crne Gore ("Službeni list Republike Crne Gore", br. 21/93), na sjednici od 27. juna 1996. godine, donio je
ODLUKU
1. Utvrđuje se da odredba člana 36 stav 4. Zakona o radnim odnosima ("Službeni list Republike Crne Gore", br. 29/90, 42/90, 28/91 i 16/95), nije u saglasnosti sa ustavom Republike Crne Gore i prestaje da važi danom objavljivanja ove odluke.
2. Ova odluka objaviće se u "Službenom listu Republike Crne Gore".