Na osnovu člana 45. stav 1. Zakona o Vladi ("Službeni glasnik RS", br. 55/05, 71/05 - ispravka, 101/07 i 65/08),
Vlada donosi

NACIONALNU STRATEGIJU

ZA BORBU PROTIV PRANjA NOVCA I FINANSIRANjA TERORIZMA

(Objavljena u "Sl. glasniku RS", br. 89 od 1. oktobra 2008)

1. UVODNI DEO

Svrha Nacionalne strategije za borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma (u daljem tekstu: Strategija) je da se, na osnovu opisa i analize stanja i trendova kriminaliteta, kao i analize zakonodavnog, institucionalnog i operativnog okvira borbe protiv pranja novca i finansiranja terorizma, daju preporuke za prevazilaženje problema i unapređivanje postojećeg sistema. Preporuke će biti razrađene akcionim planom, koji će predvideti obaveze svih organa iz ove strategije, kao i rokove za izvršavanje obaveza.

1.1. Ciljevi Strategije

Osnovni ciljevi ove strategije su:
1.1.1. preventivnim i represivnim merama uticati na smanjenje kriminaliteta u vezi sa pranjem novca i finansiranja terorizma;
1.1.2. implementirati međunarodne standarde čije sprovođenje omogućava članstvo ili povoljniji status države u međunarodnim organizacijama;
1.1.3. razviti sistem saradnje i odgovornosti svih učesnika u borbi protiv pranja novca i finansiranja terorizma;
1.1.4. unaprediti saradnju javnog i privatnog sektora na planu borbe protiv pranja novca i finansiranja terorizma;
1.1.5. obezbediti transparentnost finansijskog sistema.

1.2. Pranje novca i finansiranje terorizma

1.2.1. Pranje novca je proces prikrivanja nezakonitog porekla novca ili imovine stečenih kriminalom. Kada je imovinska korist stečena izvršenjem krivičnog dela, izvršilac traži način da novac koristi tako da ne privlači pažnju nadležnih organa. Stoga vrši niz transakcija koje služe da novac prikažu kao zakonito stečen. Pranje novca ima tri osnovne faze:
Prva faza: faza "ulaganja" je prekidanje direktne veze između novca i nezakonite aktivnosti kojom je on stečen. U njoj se nezakonito stečeni novac uvodi u finansijski sistem. Novac se uplaćuje na bankovne račune, najčešće u vidu neke zakonite aktivnosti u kojoj se plaćanje vrši u gotovom novcu. Jedan od načina je osnivanje fiktivnog privrednog društva koje nema poslovnih aktivnosti, već služi isključivo za polaganje "prljavog" novca ili usitnjavanje velikih suma novca a potom njegovo polaganje na račune u iznosima koji nisu sumnjivi i nisu predmet prijavljivanja nadležnim organima.
Druga faza: faza "raslojavanja" ili "prikrivanja". Nakon što je novac ušao u legalni finansijski sistem, prebacuje se sa računa na koji je položen na druge račune. Glavni cilj tih transakcija je prikrivanje veze između novca i kriminalne aktivnosti od koje potiče.
Treća faza: faza "integracije", u kojoj se "prljav" novac javlja kao novac koji potiče od dozvoljene delatnosti. Čest metod integracije "prljavog" novca u legalne finansijske tokove je kupovina nekretnina. Davanje u zakup nekretnina je zakonito a prihod od zakupnine nije sumnjiv. Novac se često investira u preduzeća u teškoćama, koja nakon toga nastavljaju da rade, a dividende i direktorske plate koje se isplaćuju su zakoniti prihodi. Kada novac dođe u ovu fazu, skoro da je nemoguće otkriti njegovo nezakonito poreklo.
1.2.2. Finansiranje terorizma je pokušaj ili obezbeđivanje ili prikupljanje sredstava ili imovine, u nameri da se koriste ili sa znanjem da mogu biti korišćeni, u celosti ili delimično, za izvršenje terorističkog akta od strane terorista ili od strane terorističkih organizacija.
Kao i pranje novca, finansiranje terorizma takođe ima nekoliko faza.
Prva faza je prikupljanje sredstava iz zakonitog poslovanja kompanija koje su povezane, pa i "vođene" od strane terorističkih organizacija ili pojedinaca ili od krivičnih dela kao što su trgovina drogom, otmice, iznude, prevare itd. Značajan izvor ovih sredstava predstavljaju i donacije od strane pojedinaca koji podržavaju ciljeve terorističkih organizacija, kao i dobrotvorni fondovi koji prikupljaju sredstva i kanališu ih prema terorističkim organizacijama.
U drugoj fazi, prikupljena sredstva se čuvaju na različite načine uključujući i račune kod banaka otvorenim od strane posrednika, pojedinaca ili kompanija.
Treća faza je prenos ovih sredstava delovima terorističkih organizacija ili pojedincima radi operativnog korišćenja. Ovu fazu karakteriše korišćenje mehanizama za prenos sredstava, poput međunarodnih elektronskih transfera između banaka ili remitenata novca, korišćenje dobrotvornih organizacija, alternativni sistemi ili mreže za prenos novca, kao što su indijska "havala", pakistanski "hundi" ili kineski "čit" ili "čop", koji funkcionišu u okviru strogo definisanih rasnih, plemenskih ili nacionalnih grupa. Novac se prenosi i preko kurira i krijumčarenjem preko državnih granica.
Poslednja faza je njihova upotreba. Kriminalna priroda ovih sredstava se pokazuje kada se iskoriste za neku od aktivnosti terorističkih organizacija, kupovinu eksploziva, oružja telekomunikacione opreme, podršku redovnim aktivnostima ćelija, obezbeđivanje skrovišta i medicinske nege, finansiranje kampova za obuku, propagandu, ili plaćanje političke podrške i utočišta u za to pogodnim državama.

1.3. Razlozi za borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma

Pranje novca i finansiranje terorizma su globalni problemi koji imaju povratne efekte na ekonomske, političke, bezbednosne i socijalne strukture zemlje. Posledice pranja novca i finansiranja terorizma su: podrivanje stabilnosti, transparentnosti i efikasnosti finansijskog sistema zemlje, ekonomski poremećaji i nestabilnost, ugrožavanje programa reformi, smanjenje investicija, gubljenje ugleda države i ugrožavanje nacionalne bezbednosti.
Procena Međunarodnog monetarnog fonda je da je ukupan obim pranja novca u svetu između dva do pet procenata ukupnog svetskog društvenog proizvoda. Iznos u novcu koji odgovara navedenim procentima je 590 milijardi do 1,5 biliona američkih dolara godišnje. S obzirom na tajnost i prirodu pranja novca, navedeni podaci su samo indikator veličine problema.

1.4. Kategorije subjekata

U borbi protiv pranja novca i finansiranja terorizma, angažovane su četiri kategorije subjekata, i to:
1.4.1. obveznici iz Zakona o sprečavanju pranja novca;
1.4.2. nadležni državni organi;
1.4.3. udruženja;
1.4.4. druga fizička i pravna lica čije su obaveze budu propisane zakonom koji uređuje represivne mere koje se sprovode na osnovu relevantnih rezolucija Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija (u daljem tekstu: SB UN).

1.5. Druge donete strategije i njihov odnos sa ovom strategijom

Preporuke koje se odnose na rad tužilaštva, sudova i drugih državnih organa, sadržane u Nacionalnoj strategiji reforme pravosuđa ("Službeni glasnik RS", broj 44/06), Nacionalnoj strategiji za borbu protiv korupcije ("Službeni glasnik RS", broj 109/05) i Strategiji reforme državne uprave u Republici Srbiji, a odnose se na materijalna i kadrovska pitanja u tim organima, u ovoj strategiji nisu posebno razrađene.

1.6. Druge oblasti sa kojima je Strategija povezana

Borba protiv pranja novca direktno je povezana sa drugim oblicima borbe protiv kriminala, tako da se ovom strategijom daju i preporuke u vezi sa:
1.6.1. oduzimanjem protivpravno stečene imovinske koristi;
1.6.2. privremenim merama kod oduzimanja protivpravne imovinske koristi;
1.6.3. obrnutim teretom dokazivanja u vezi sa oduzimanjem protivpravne imovinske koristi;
1.6.4. upravljanjem privremeno oduzetom protivpravnom imovinskom koristi.

1.7. Borba protiv pranja novca i finansiranja terorizma u Republici Srbiji

Donošenjem Zakona o sprečavanju pranja novca ("Službeni list SRJ", broj 53/01), septembra 2001. godine započeta je borba protiv pranja novca. Tim zakonom inkriminisano je pranje novca, propisan niz preventivnih mera i radnji usmerenih na otkrivanje, sprečavanje i suzbijanje pranja novca i obrazovana je Savezna komisija za sprečavanje pranja novca, koja je po donošenju Ustavne povelje Srbije i Crne Gore ("Službeni list SCG", br. 1/03 i 26/05), postala organ Republike Srbije u sastavu Ministarstva finansija, pod nazivom Uprava za sprečavanje pranja novca.
Novi Zakon o sprečavanju pranja novca ("Službeni glasnik RS", br. 107/05 i 117/05 - ispravka) stupio je na snagu 10. decembra 2005. godine.
Krivično delo pranja novca propisano je u članu 231. Krivičnog zakonika ("Službeni glasnik RS", br. 85/05, 88/05 i 107/05 - ispravka).
Krivičnim zakonikom (član 393) po prvi put je inkriminisano finansiranje terorizma. U toku je priprema Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma koji uređuje sistem preventivnih mera