Na osnovu člana 52. stav 2. Osnovnog zakona o zaštiti na radu ("Službeni list SFRJ", br. 15/65 i 28/66), u saglasnosti sa saveznim sekretarom za privredu, Savezni savet za rad propisuje

PRAVILNIK

O OPŠTIM MERAMA I NORMATIVIMA ZAŠTITE PRI RADU SA DIZALICAMA

(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 30/69 i 41/69)

I. OPŠTE ODREDBE

Član 1.

Radi sprečavanja i otklanjanja opasnosti po život i zdravlje lica zapošljenih na radu sa dizalicama, ovim pravilnikom propisuju se opšte mere i normativi zaštite na dizalicama i pri radu sa dizalicama.
Odredbe ovog pravilnika odnose se na radne organizacije koje projektuju, proizvode, postavljaju, koriste i održavaju dizalice.

Član 2.

Pod dizalicom, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se pokretni i nepokretni uređaji na ručni ili motorni pogon, namenjeni za dizanje i spuštanje slobodno visećeg tereta sa ili bez njegovog prenošenja, koji rade pomoću čeličnog užeta ili lanca a podešeni su za rad kukom, grabilicom, vedrom ili drugim zahvatnim odnosno nosećim sredstvom.
Odredbe ovog pravilnika ne odnose se na brodske dizalice za koje važe posebni propisi.

Član 3.

Odredbe ovog pravilnika primenjuju se naročito na sledeće vrste dizalica:
1) mosne dizalice svih tipova, postavljene u industrijskim halama, mašinskim salama, radionicama, ili na otvorenom prostoru;
2) portalne i poluportalne dizalice i njihove kombinacije sa obrtnim postoljima i pokretnim krakovima (fabričke, lučke, pristanišne, brodogradilišne i dr);
3) pretovarne mostove za utovar odnosno istovar materijala u komadu i rasutog materijala u luci, železničkoj stanici, termoelektrani i dr;
4) pokretne i nepokretne konzolne dizalice (radioničke, građevinske, lučke i dr.);
5) pokretne i nepokretne dizalice sa tornjem ili stubom, obrtnim postoljem i pokretnim krakom (lučke i brodogradilišne toranjske dizalice, građevinske i montažne stubne dizalice, igle i dr.);
6) pokretne (samohodne) dizalice sa obrtnim ili čvrstim postoljem postavljene na kamionu, železničkom vagonu ili drugom vozilu, sa okretnim i nagibnim krakom i dr. (auto-dizalice na gumenim točkovima ili na gusenicama, šinskim vozilima, plovilima i sl.);
7) sve ostale dizalice koje rade pomoću čeličnog užeta ili lanca, a po svojoj konstrukciji predstavljaju kombinaciju raznih tipova dizalica (kabl-dizalice, bagere, ekskavatore i druge uređaje namenjene za rad kukom, grabilicom ili drugim zahvatnim odnosno nosećim sredstvom kad krak, kuka, grabilica ili drugo zahvatno odnosno noseće sredstvo visi na čeličnim užadima ili lancima);
8) koture ili koturače odnosno čekrke ili vitlove svih tipova na ručni ili motorni pogon, koji su podešeni za rad čeličnim užetom ili lancem i koji se koriste kao samostalni uređaji odnosno u sastavu drugih pokretnih uređaja za dizanje, prenošenje i spuštanje tereta ili samo za dizanje i spuštanje tereta (pokretne i nepokretne koturače, vitla tipa flašencug, Demag i dr.).
Odredbe ovog pravilnika mogu se primenjivati i na dizalice sa vođicama u metalurgiji (striper, kleštne, uložne, ađustažne i ostale specijalne dizalice), osim na liftove za koje važe posebni propisi.
Odredbe ovog pravilnika primenjuju se na sva pomoćna noseća sredstva dizalica (korpe, traverze, grabilice, kuke i razne naprave od čeličnih užadi i lanaca koje služe za nošenje, vezivanje i vuču tereta).

Član 4.

Svaka dizalica iz člana 3. stav 1. tačka 1. do 7. i stava 2. ovog pravilnika, na električni ili drugi motorni pogon i sa nosivošću preko 1000 kg, mora imati Matičnu knjigu za dizalicu (u daljem tekstu: Matična knjiga) i Kontrolnu knjigu za održavanje dizalice (u daljem tekstu: Kontrolna knjiga), čiji su obrasci br. 1 i 2 odštampani uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni delo.
Pokretne mosne i druge dizalice na motorni, ručni ili kombinovani pogon, pokretni i nepokretni vitlovi na električni ili drugi motorni pogon (viseći pokretni elektrovitlovi tipa Demag, Veda i sl.) sa nosivošću do 1000 kg, kao i nepokretne (prenosive) koturače i čekrci koji služe za povremeno ručno dizanje tereta sa nosivošću do 20 Mr, mogu imati samo Kontrolnu knjigu.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, radna organizacija koja koristi više od 50 mosnih i drugih dizalica tipa kranova (u mašinogradnji, crnoj i obojenoj metalurgiji i dr.) može umesto Matične knjige da vodi matičnu evidenciju. Ova evidencija mora da sadrži podatke predviđene za Matičnu knjigu, koji su potrebni za održavanje odnosne dizalice u ispravnom stanju.

Član 5.

Matična knjiga iz člana 4. ovog pravilnika sadrži:
1) tehničke podatke o dizalici i karakteristike dizalice;
2) rezultate prvog probnog ispitivanja dizalice od strane proizvođača.
Matična knjiga, podacima iz stava 1. ovog člana i overena od strane proizvođača dizalice odnosno ovlašćene stručne ustanove, predaje se radnoj organizaciji (korisniku) zajedno sa dizalicom.
Za dizalice koje se nalaze u pogonu a nemaju originalnu tehničku dokumentaciju, korisnik dizalice obezbediće snimanjem osnovne tehničke podatke i karakteristike potrebne za održavanje dizalice u ispravnom stanju, a naročito: pogonsku klasu dizalice, snagu elektromotora ili drugih pogonskih jedinica, maksimalnu brzinu kretanja mosta (portala, stuba), teretnih kolica (mačke), kraka, dizanja tereta, dozvoljeni ugib mosta (kraka, kranske staze, nosećeg užeta) pod najvećim opterećenjem, dimenzije i karakteristike materijala od kog su izrađeni noseći i jako opterećeni delovi i oprema dizalice (zupčanici doboša i reduktora, doboš, kočnice i obloge kočnica, kuke i druga zahvatna ili pomoćna sredstva, teretna užad i lanci), stabilnost (samo za pokretne portalne i stubne dizalice sa obrtnim i nagibnim krakom).
Unošenje ovih podataka u Matičnu knjigu i overavanje Matične knjige vrši korisnik dizalice, u skladu sa svojim opštim aktom.

Član 6.

U Kontrolnu knjigu iz člana 4. ovog pravilnika unose se:
1) osnovni podaci o dizalici i karakteristike dizalice (vrsta dizalice, nosivost, pogonska klasa i dr.):
2) podaci o lokaciji i promeni lokacije dizalice;
3) podaci o licu zaduženom za održavanje dizalica u radnoj organizaciji (ako postoji posebna služba za održavanje);
4) podaci o licu koje radi na tekućem održavanju dizalice (bravaru, električaru):
5) podaci o licu kome je povereno upravljanje dizalicom (dizaličaru);
6) podaci o redovnim i vanrednim pregledima i ispitivanjima dizalice od strane radne organizacije:
7) podaci o opravkama i o izvršenom remontu dizalice, kao i o zameni njene opreme (čelične užadi, električne instalacije i dr.);
8) podaci o periodičnim ispitivanjima dizalice od strane stručne ustanove;
9) nalazi i posebna zapažanja uočena prilikom pregleda i posle izvršenih opravki dizalice.
Unošenje podataka iz stava 1. ovog člana u Kontrolnu knjigu i overavanje tih podataka vrši korisnik dizalice, u skladu sa svojim opštim aktom.

Član 7.

Pod manevarskim prostorom dizalice podrazumeva se, u smislu ovog pravilnika, prostor koji je ograničen gabaritom dizalice pri njenom kretanju i polju delovanja.
Pod manipulacionom prostorom dizalice podrazumeva se, u smislu ovog pravilnika, prostor koji je ograničen najvišim položajem kuke odnosno drugog zahvatnog sredstva i krajnjim bočnim položajima teretnog užeta odnosno tereta ili zahvatnog sredstva u polju delovanja dizalice.
U manevarskom prostoru iz stava 1. ovog člana i manipulacionom prostoru iz stava 2. ovog člana, ne smeju se nalaziti niti u njih prodirati delovi susednih stacionarnih objekata (konstrukcija krova, stubovi