Na osnovu člana 45. stav 6. Zakona o trgovini ("Službeni glasnik RS", broj 53/10),
Ministar poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede, donosi

PRAVILNIK

O SADRŽINI I NAČINU IZRADE STUDIJE UTICAJA NA STRUKTURU TRŽIŠTA

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 47 od 29. juna 2011)

Član 1.

Ovim pravilnikom bliže se propisuju sadržina i način izrade studije uticaja na strukturu tržišta (u daljem tekstu: studija).

Član 2.

Studija se izrađuje za trgovinske formate u kojima se obavlja trgovina na malo, a čiji ukupni prodajni i skladišni prostor iznosi preko 2.000 m2 bruto površine.
Studiju, u skladu sa zakonom, izrađuje naučnoistraživačka organizacija iz oblasti ekonomije i istraživanja tržišta, akreditovana u skladu sa propisima o naučno-istraživačkoj delatnosti, u skladu sa pravilima struke, odnosno prema odgovarajućoj naučno-istraživačkoj metodologiji.

Član 3.

Studija se izrađuje na osnovu programa izrade studije uticaja na strukturu tržišta, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 4.

Studija se izrađuje u dva štampana primerka i jednom digitalnom.

Član 5.

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se od 1. septembra 2011. godine.
Broj 110-00-0058
U Beogradu, 17. juna 2011. godine
Ministar, Dušan Petrović, s.r.
PROGRAM IZRADE STUDIJE UTICAJA NA STRUKTURU TRŽIŠTA
I. UVOD
Studija uticaja na strukturu tržišta (u daljem tekstu: studija) predstavlja analitički instrument kojim se primenom adekvatnih naučno-istraživačkih metoda, utvrđuju okolnosti i daje ocena u pogledu uticaja određenog maloprodajnog trgovinskog formata, odnosno prodajnog objekta propisanih dimenzija, na tržišno područje na kojem je njegova planirana lokacija.
U funkcionalnom smislu, osnovni cilj studije jeste da pruži stručno zasnovanu ocenu u pogledu pitanja uticaja novog trgovinskog formata na unapređenje konkurencije i interesa potrošača, na datom području.
Studija se izrađuje na osnovu pitanja iz ovog programa izrade studije, i sadrži:
1) analizu postojećeg stanja i procene uticaja planiranog trgovinskog formata;
2) izveštaj o oceni uticaja na osnovu bitnih i drugih relevantnih elemenata, sa zaključkom u pogledu završne ocene opšteg uticaja na strukturu tržišta;
3) istraživanja, podatke, prikaze i drugu dokumentaciju na kojima je zasnovan izveštaj.
Studija nije u funkciji sprečavanja, ograničenja ili otežavanja izgradnje, odnosno rada velikih trgovinskih formata, već treba da obezbedi usmeravanje njihovog razvoja primarno u pravcu ostvarenja interesa potrošača i razvoja konkurencije na tržištu Republike Srbije.
II. ANALIZA POSTOJEĆEG STANjA I PROCENA UTICAJA PLANIRANOG TRGOVINSKOG FORMATA
Analiza postojećeg stanja i procene uticaja planiranog formata, sadrži podatke i ocene povodom sledećih pitanja:
1) Karakteristike prodajnog objekta koji je predmet studije, i to naročito:
(1) trgovinski format objekta;
(2) asortiman koji će se u objektu prodavati, kao i njegovu dubinu i širinu;
(3) veličina prodajnog i skladišnog prostora (m2);
(4) broj parking mesta i veličina parking prostora;
(5) tačnu mikro i makro lokaciju gde se objekat nalazi ili bi trebalo da se nalazi;
(6) procenjeni broj zaposlenih u objektu;
(7) ostale bitne karakteristike objekta.
U okviru ovog dela treba sumirati strategiju tržišnog nastupa, u smislu kojim potrošačima će format biti pretežno usmeren i sa kojim ključnim sadržajem ponude.
2) Određivanje tržišnog područja za dati prodajni objekat: pod tržišnim područjem, u smislu ovog programa, smatra se geografski zaokruženo područje na kome se nalazi najveći broj potrošača koji su spremni da kupuju u analiziranom trgovinskom formatu.
Određivanje tržišnog područja treba da obuhvati njegovu veličinu, oblik i osnovne karakteristike tržišnog područja, primenom savremene metodologije lokacije trgovinskih objekata.
Opšte karakteristike tržišnog područja pojedinačnog ili skupine maloprodajnih objekata, su:
(1) prostorne dimenzije finalne tražnje, sačinjene od broja i platežne sposobnosti finalnih potrošača koji kupuju robe i usluge u odabranom prodajnom objektu;
(2) geografski određeni prostor na kome maloprodajni objekti razvijaju i koriste odgovarajuće uslove sopstvenog tržišta. Svaki maloprodajni objekat ili njihov skup ima, sopstveno tržište koje je prostorno limitirano, najčešće razgraničeno po zonama, između kojih ne postoji fiksna demarkaciona linija i koje se po pravilu poklapaju;
(3) veličina pojedinih područja trgovanja, u zavisnosti od veličine ukupnog područja ili regije na kome se nalazi i od veličine pojedinačnog ili skupa prodajnih objekata;
(4) sopstveno tržište konkretnog prodajnog objekta, odnosno njegovo područje trgovanja. Isto važi i za skup prodajnih objekata, kao i za sve objekte koji se nalaze na određenom lokalnom ili regionalnom tržištu. U ovom poslednjem slučaju radi se o području trgovanja u širem smislu. U užem smislu područje trgovanja odnosi se samo na konkretan maloprodajni objekat ili na njihovu skupinu u obliku trgovinskih centara.
Tržišno područje određenog prodajnog objekta determiniše veličina urbanog i ruralnog područja na kojem je objekat lociran, zatim veličina samog objekta ili skupa objekata tj. trgovinski format koji se koristi, priroda proizvoda koji se nude i percepcije potrošača prilikom kupovina.
Prilikom izrade ovog dela studije, treba imati u vidu sledeće determinante:
- stepen sklonosti potrošača za stalnom kupovinom na određenom tržišnom području, koje variraju u zavisnosti od njegove udaljenosti;
- stepen sklonosti potrošača za stalnom kupovinom na određenom tržišnom području pod direktnim uticajem širine i dubine asortimana koji se na njemu nudi;
- razdaljine koje potrošači prevaljuju do pojedinih tržišnih područja variraju u zavisnosti od tipa proizvoda koji je predmet kupovine;
- protezanje tržišnog područja određenog trgovinskog objekta u zavisnosti od blizine tržišnog područja konkurentskog objekta;
- korelacija veličine relevantnog tržišnog područja i kupovne moći potrošača;
- funkcionalne, ekonomske i ostale karakteristike proizvoda koji se nude na relevantnom tržišnom području pojedinačnog prodajnog objekta;
- prirodna konfiguracija zemljišta, saobraćajna infrastruktura, stepen motorizovanosti potrošača i administrativne granice.
Prilikom određivanja relevantnog tržišnog područja se preporučuje korišćenje postojeće podele na administrativno teritorijalne i statističke jedinice (opštine, upravni okruzi, statistički regioni).
U studiji je potrebno dati odgovarajući prikaz relevantnog tržišnog područja, lokacije objekta, kao i napred navedenih karakteristika, na mapi, sa prikazom administrativne podele (opština, grad, okrug), kao i prateće kvantitativne podatke o prikazanim elementima.
Kao dopunski kriterijumi za određivanje relevantnog tržišnog područja, mogu da se koriste kriterijumi određivanje relevantnog tržišta, u skladu sa propisima o zaštiti konkurencije.
3) Analiza karakteristika i potreba potrošača (kupaca) na datom tržišnom području: u okviru studije je potrebno dati analizu karakteristika i potreba potrošača (kupaca) na tržišnom području. S obzirom da je interes potrošača prilikom otvaranja prodajnih objekata od suštinske važnosti, neophodno je da se dobro upoznaju karakteristike navedenih potrošača.
Detaljnije analize potrošača na navedenom području mogu da uključe i druge sociopsihološke faktore koji određuju životni stil potrošača, kao što su: socijalne grupe kojima pripadaju, porodični životni ciklus, referentne grupe, kulturna pripadnost, korišćenje vremena i dr.
Najbitnije u okviru analize potrošača na datom tržišnom području je da se sagleda njihov broj, kao i kupovna moć koju imaju na raspolaganju. Isto tako, ne treba zanemariti ni ostale karakteristike, a posebno treba imati u vidu specifične potrebe potrošača na datom području.
Najznačajniji parametri, u tom smislu, su:
(1) broj stanovnika;
(2) starosna struktura stanovnika;
(3) struktura stanovnika po polu;
(4) struktura po zanimanju;
(5) stopa rasta stanovništva;
(6) broj zaposlenih;
(7) broj domaćinstava i njihova strukturna obeležja;
(8) obrazovni nivo potrošača;
(9) procenjena kupovna moć potrošača;
(10) procenjen potencijal užeg i šireg tržišnog područja.
Karakteristike potrošača se utvrđuju na osnovu raspoloživih statističkih i drugih relevantnih podataka, i metodom anketiranja na datom tržišnom području. Preporuka je da se u