Na osnovu člana 9. stav 2. Zakona o zaštiti od jonizujućih zračenja i o nuklearnoj sigurnosti ("Službeni glasnik RS", broj 36/09) i tačke 8. stav 5. podtačka 8) Odluke o osnivanju Agencije za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 76/09),
Upravni odbor Agencije za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije donosi

PRAVILNIK

O UTVRĐIVANjU PROGRAMA SISTEMATSKOG ISPITIVANjA RADIOAKTIVNOSTI U ŽIVOTNOJ SREDINI

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 100 od 28. decembra 2010)

Član 1.

Ovim pravilnikom utvrđuje se Program sistematskog ispitivanja radioaktivnosti u životnoj sredini, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 2.

Programom iz člana 1. ovog pravilnika utvrđuju se mesta, vremenski intervali, vrste i način sistematskog ispitivanja radioaktivnosti u životnoj sredini.

Član 3.

Ovaj pravilnik, po dobijanju saglasnosti Vlade, objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije", i stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja.
Broj 353-00-2/10-01
U Beogradu, 24. septembra 2010. godine
Predsednik Upravnog odbora, prof. dr Ištvan Bikit, s.r.

PROGRAM

SISTEMATSKOG ISPITIVANjA RADIOAKTIVNOSTI U ŽIVOTNOJ SREDINI

Sistematsko ispitivanje sadržaja radionuklida u životnoj sredini (u daljem tekstu: monitoring radioaktivnosti) vrši se radi utvrđivanja prisustva radionuklida u životnoj sredini i procene nivoa izlaganja stanovništva jonizujućim zračenjima.
Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u životnoj sredini vrši se merenjem jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, merenjem ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti, i merenjem aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine.
Merenje jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu vrši se etaloniranim uređajem, koji može kontinuirano registrovati dnevne promene jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu (od 50 nSv/h do 15 mSv/h), a čija je merna nesigurnost manja od 10%.
Merenje ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu vrši se etaloniranim termoluminescentnim (u daljem tekstu: TL) dozimetrima.
Merenje aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine vrši se gamaspektrometrijskom metodom i specifičnim metodama za pojedine radionuklide, u skladu sa akreditovanim metodama prema preporukama Međunarodne agencije za atomsku energiju.
Gamaspektrometrijsko merenje aktivnosti radionuklida u uzorku vrši se merenjem u energetskom opsegu od 50 keV do 2700 keV, etaloniranim, kompjuterizovanim gamaspektrometrom sa poluprovodničkim detektorom u niskofonskoj zaštiti.
Merenje ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti u uzorcima iz životne sredine vrši se etaloniranim niskofonskim alfa i beta brojačima.
Pod specifičnim metodama određivanja sadržaja radionuklida podrazumevaju se merenja aktivnosti, propisno etaloniranim alfa, beta i gama brojačima, odnosno odgovarajuće etaloniranim spektrometrima, uzoraka koji su prethodno pripremljeni, radiohemijskom ili drugom standardnom metodom.
Monitoring radioaktivnosti u životnoj sredini Republike Srbije obuhvata:
1) Sistematsko ispitivanje radioaktivnosti u redovnim uslovima;
2) Ispitivanje radioaktivnosti kod sumnje na vanredni događaj, i u toku vanrednog događaja.

I. SISTEMATSKO ISPITIVANjE RADIOAKTIVNOSTI U REDOVNIM USLOVIMA

Program za sistematsko ispitivanje radioaktivnosti u redovnim uslovima obuhvata sledeća merenja:
1) Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja;
2) Ispitivanje sadržaja radionuklida u vazduhu;
3) Ispitivanje sadržaja radionuklida u čvrstim i tečnim padavinama;
4) Ispitivanje sadržaja radionuklida u površinskim vodama;
5) Ispitivanje sadržaja radionuklida u vodi za piće;
6) Ispitivanje sadržaja radionuklida u životnim namirnicama;
7) Ispitivanje nivoa izlaganja jonizujućem zračenju prirodnog porekla u boravišnim prostorima i radnoj sredini,
8) Ispitivanje sadržaja radionuklida na lokacijama na kojima je dejstvovano osiromašenim uranijumom.
Pregled broja uzoraka i vrsta ispitivanja dati su u Prilogu I ovog programa.
1. Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja
Merenje jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu
Jačina ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu meri se neprekidno, u toku 24 h svakodnevno, na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine u Beogradu, Kladovu, Vinči, Paliću, Novom Sadu, Zlatiboru, Nišu, Vranju i Kosovskoj Mitrovici.
Uređaji za merenje jačine ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu su deo sistema pravovremene najave akcidenta.
Merenje ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu
Merenje ambijentalnog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu vrši se TL dozimetrima, postavljenim na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine sa periodom zamene i očitavanja jednom na svaka tri meseca.
Ambijentalni ekvivalenti doze gama zračenja u vazduhu mere se u Beogradu, Vinči, Kladovu, Prahovu, Golupcu, Paliću, Novom Sadu, Sremskoj Mitrovici, Obrenovcu, Užicu, Kraljevu, Kragujevcu, Zaječaru, Nišu, Lazarevcu i Pirotu.
2. Ispitivanje sadržaja radionuklida u vazduhu
Uzorci za ispitivanje sadržaja radionuklida u vazduhu (u daljem tekstu uzorci aerosola) uzimaju se neprekidno u toku 24 sata, svakog dana, prosisavanjem najmanje 300 m3/h vazduha, kroz filter-papir poznate efikasnosti, na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine.
Uzorci aerosola uzeti u toku jednog meseca spajaju se na kraju meseca u zbirne mesečne uzorke i ispituju gamaspektrometrijski najkasnije u prvoj polovini narednog meseca za prethodni mesec.
Uzorci aerosola za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se u Beogradu, Vinči, Subotici, Nišu, Zlatiboru, Zaječaru i Vranju.
3. Ispitivanje sadržaja radionuklida u čvrstim i tečnim padavinama
Uzorci čvrstih i tečnih padavina sakupljaju se neprekidno u toku jednog meseca na visini od 1 m iznad tla uzorkivačem čija je površina najmanje 0,6 m2. Pri sakupljanju uzoraka registruje se i količina padavina.
Zbirni mesečni uzorci čvrstih i tečnih padavina ispituju se gamaspektrometrijski.
Uzorci padavina uzimaju se u Beogradu, Vinči, Subotici, Novom Sadu, Nišu, Zaječaru, Kragujevcu, Zlatiboru i Vranju.
4. Ispitivanje sadržaja radionuklida u površinskim vodama
Uzorci površinskih voda za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se svakodnevno u sledećim rekama:
1. Dunavu kod Bezdana, Zemuna, Vinče i Prahova;
2. Savi kod Sremske Mitrovice i Beograda;
3. Nišavi kod Pirota;
4. Tisi kod Kanjiže;
5. Timoku kod Knjaževca;
6. Drini kod Loznice.
Uzorci vode u mestima pod 1. i 2. ispituju se gamaspektrometrijski na zbirnim mesečnim uzorcima.
Uzorci vode uzeti u mestima pod 3. do 6. ispituju se gamaspektrometrijski na zbirnim tromesečnim uzorcima.
U uzorcima vode uzetim iz Dunava (kod Bezdana) i Save (kod Sremske Mitrovice) vrši se određivanje 3H i 90Sr u zbirnom mesečnom uzorku.
U mestima iz stava 1, uzimaju se jedanput svakih šest meseci uzorci sedimenata na dubini od 0 do 10 cm od dna.
Uzorci sedimenta se ispituju gamaspektrometrijski. U uzorcima sedimenta uzetim iz Dunava (kod Bezdana) i Save (kod Sremske Mitrovice) vrši se ispitivanje