Na osnovu člana 87. Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorizma ("Službeni glasnik RS", br. 20/2009 i 72/2009), vršeći ovlašćenja propisana članom 84. stav 2. citiranog zakona,
Komisija za hartije od vrednosti je 26. novembra 2009. godine donela

SMERNICE

ZA PRIMENU ZAKONA O SPREČAVANjU PRANjA NOVCA I FINANSIRANjA TERORIZMA ZA OBVEZNIKE U NADLEŽNOSTI KOMISIJE ZA HARTIJE OD VREDNOSTI

(Objavljene u "Sl. glasniku RS", br. 44 od 30. juna 2010)

Cilj smernica

Komisija za hartije od vrednosti (u daljem tekstu: Komisija) je ovlašćena odredbom člana 87. Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorizma (u daljem tekstu: Zakon) da samostalno donese cmernice za primenu određenih odredbi Zakona. Smernice za sprečavanje pranja novca i finansiranje terorizma (u daljem tekstu: Smernice) su namenjene jedinstvenom primenjivanju odredaba Zakona kod:
1) društava za upravljanje investicionih fondova, koja su ovlašćena za obavljanje poslova upravljanja investicionim fondovima predviđena Zakonom o investicionim fondovima,
2) brokersko-dilerskih društava i ovlašćenih banaka, koja su ovlašćena za obavljanje poslova u vezi sa posredovanjem u kupovini i prodaji hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata (brokerski poslovi, poslovi market mejkera, portfolio menadžera, agenta emisije, pokrovitelja emisije, investicionog savetnika i drugi poslovi predviđeni Zakonom o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata),
3) kastodi banaka, koje su ovlašćene da obavljaju poslove vođenja računa hartija za račun klijenta i postupanja po nalogu klijenata i druge poslove predviđene Zakonom o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata.
(u daljem tekstu: obveznici).

Šta je sumnjiva transakcija?

Zakon definiše sumnjivu transakciju kao transakciju za koju obveznik i/ili nadležno telo procene da, vezano s njom ili s osobom koja obavlja transakciju, postoje razlozi za sumnju na pranje novca ili finansiranje terorizma, odnosno da transakcija uključuje sredstva proizašla iz nezakonitih aktivnosti. Iz odredbi Zakona kao sumnjive transakcije mogu se tretirati sve transakcije koje su po svojoj prirodi, obimu, složenosti, vrednosti ili povezanosti neuobičajene, odnosno nemaju jasno vidljiv ekonomski ili pravni osnov, ili su u nesrazmeru sa uobičajenim, odnosno očekivanim poslovanjem stranke, i druge okolnosti, koje su povezane sa statusom ili drugim karakteristikama stranke. Kao sumnjive, možemo tretirati određene transakcije stranke, ali i poslovne odnose. Ocena sumnjivosti određene stranke, transakcije ili poslovnog odnosa zasniva se na kriterijima sumnjivosti, određenim u Listi indikatora za prepoznavanje stranke i transakcija za koje postoje razlozi za sumnju na pranje novca, odnosno Listi indikatora za prepoznavanja stranke i transakcija, kod kojih postoje razlozi za sumnju na finansiranje terorizma. Popisi indikatora su polazište zaposlenima/ovlašćenim licima pri prepoznavanju sumnjivih okolnosti, povezanih sa određenom strankom, transakcijom koju stranka izvodi, ili poslovnim odnosom koji zaključuje, te stoga zaposleni kod obveznika moraju biti upoznati sa indikatorima kako bi ih u svom radu koristili. Kod procene sumnjive transakcije, ovlašćeno lice je dužno pružiti svu stručnu pomoć zaposlenima.

OSNOVNA NAČELA BORBE PROTIV PRANjA NOVCA I FINANSIRANjA TERORIZMA

Sprovođenje Zakona i standarda

Pri obavljanju svoje registrovane delatnosti, obveznici moraju postupati saglasno Zakonom propisanim obavezama, koji uređuju oblast otkrivanja i sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma i obavezni su da osiguraju poštovanje propisanih mera i aktivnosti obveznika na svim nivoima, tako da se celokupno poslovanje obveznika obavlja u skladu sa Zakonom.

Utvrđivanje i provera identiteta stranke

Obveznici su dužni pre uspostavljanja poslovnog odnosa ili izvršenja transakcije iznad Zakonom utvrđenog iznosa ili u drugim slučajevima koji su utvrđeni Zakonom, uzeti potrebne podatke o stranci, kako bi utvrdili i potvrdili njen identitet. Identitet stranke je moguće verodostojno utvrditi i proveriti isključivo iz važećih, nezavisnih i objektivnih izvora, kao što su službeni identifikacioni dokument, odnosno druge javne isprave, koja dokazuju istinitost identiteta stranke (lični dokumenti, službene isprave, original ili overeni dokumenti iz registra, pribavljanje podataka neposredno od stranke, utvrđivanje i provera identiteta zastupnika, prokuriste, punomoćnika pravnog lica, utvrđivanje i provera identiteta fizičkog lica putem kvalifikovanog elektronskog sertifikata, na osnovu izjave o istinitosti prikupljenih podataka.
U slučaju kada identitet stranke nije moguće utvrditi ili proveriti, kao kada nije moguće utvrditi stvarnog vlasnika stranke i kada nije moguće pribaviti informacije o svrsi i nameni poslovnog odnosa ili transakcije i druge podatke u skladu sa Zakonom, obveznik je dužan odbiti uspostavljanje poslovnog odnosa, odnosno odbiće učešće u zaključivanju transakcije i ima obavezu da prekine sve postojeće poslovne odnose sa tom strankom (član 8. stav 2. Zakona).

Saradnja sa Upravom za sprečavanje pranja novca i Komisijom

U okviru zakonskih ovlašćenja, obveznici moraju osigurati punu saradnju sa nadzornim organima - Komisijom i Upravom za sprečavanje pranja novca (u nastavku teksta: Uprava). Saradnje između obveznika i nadzornih organa, obavezna je posebno u slučaju dostavljanja dokumentacije i traženih podataka, informacija, a koji se odnose na stranke ili transakcije, kod kojih postoje razlozi za sumnju u pranje novca ili finansiranje terorizma. Saradnja je potrebna i u slučaju obaveštavanja o bilo kakvoj aktivnosti ili okolnostima, koje su ili bi mogle biti povezane sa pranjem novca ili finansiranjem terorizma.

Usvajanje unutrašnjih politika, postupaka i unutrašnje kontrole

Obveznici moraju izraditi analizu rizika od pranja novca i finansiranja terorizma u skladu sa ovim Smernicama. Analiza rizika treba da sadrži procenu rizika za svaku grupu ili vrstu stranke, poslovnog odnosa, usluge koju obveznik pruža u okviru svoje delatnosti ili transakcije.
Obveznici moraju utvrditi interne postupke - analizu rizika od pranja novca i finansiranja terorizma za svaku grupu ili vrstu stranke, poslovnog odnosa, usluge koje obveznik pruža u okviru svoje delatnosti ili transakcije, posebno u delu:
- utvrđivanja identiteta stranke, provere identiteta stranke na osnovu dokumenata, podataka ili informacija pribavljenih iz pouzdanih i verodostojnih izvora;
- utvrđivanja identiteta stvarnog vlasnika stranke i provera njegovog identiteta u slučajevima propisanim Zakonom;
- pribavljanja informacije o svrsi i nameni poslovnog odnosa ili transakcije i druge podatke u skladu sa Zakonom,
- redovnog praćenja poslovanja i proveravanja usklađenosti aktivnosti stranke sa prirodom poslovnog odnosa i uobičajenim obimom i vrstom poslovanja stranke.
Posebno je važno da svi zaposleni budu upoznati sa tim postupcima, da saglasno sa istim postupaju, te da ih koriste prilikom obavljanja poslova. Interni postupak obveznika obuhvata: redovno stručno obrazovanje, osposobljavanje i usavršavanje zaposlenih, mehanizme unutrašnje kontrole, postupke prepoznavanja i obaveštavanjima o sumnjivim transakcijama, odgovornost zaposlenih za sprovođenje mera otkrivanja i sprečavanja pranja novca ili finansiranja terorizma.

Redovno stručno osposobljavanje i edukacija zaposlenih

Obveznik je dužan da za vršenje pojedinih radnji i mera za sprečavanje i otkrivanje pranja novca i finansiranja terorizma, u skladu sa Zakonom, imenuje ovlašćeno lice i njegovog zamenika, osim u slučaju kada obveznik ima manje od četiri zaposlena.
Obveznik