UPUTSTVO

ZA IZVRŠENjE ZAKONA O AGRARNOJ REFORMI I UNUTRAŠNjOJ KOLONIZACIJI

(Objavljeno u "Sl. glasniku NRS", br. 42/45 i 43/45)

Uz član 1###

Da li je ko zemljoradnik ili ne ceniće se prema uslovima pobrojanim u članu 1 Zakona, ali je potrebno da su ti uslovi ispunjavani pre 10. jula 1945. godine i na dan 24. novembra 1945. godine. Ako je neko do 10 jula 1945. godine imao drugo zanimanje, pa makar ga 24. novembra 1945. godine i nemao, ne može se smatrati zemljoradnikom. Isto tako ako je neko do 10. jula bio zemljoradnik, pa posle toga prestao da se bavi poljoprivredom, takođe se neće smatrati zemljoradnikom.
Podoficiri i oficiri Jugoslovenske armije, koji su pre stupanja u Armiju bili zemljoradnici, smatraće se zemljoradnicima iako još nisu demobilisani.
Kad je jedan od bračnih drugova po članu 1 Zakona zemljoradnik, onda će se njihov zajednički posed smatrati zemljoradničkim iako drugi bračni drug ima nezemljoradničko zanimanje.
Ako je posed vlasništvo samo jednog bračnog druga, da li je posed zemljoradnički ili ne, ceniće se po njegovom zanimanju.

Uz tačku 1###

Da bi se jedno lice smatralo zemljoradnikom po ovoj tačci, ako upotrebljava najamnu radnu snagu ili daje zemlju u zakup ili napolicu, treba da mu je jedino zanimanje zemljoradnja, da živi sa svojom porodicom na svom gazdinstvu i da fizički učestvuje u radovima na gazdinstvu. Treba razlikovati domaćinstvo od gazdinstva. Rad u kući, kućnoj bašti za proizvodnju povrća za članove svoje porodice, rad oko živine koja se troši u kući, ne može se smatrati radom na gazdinstvu. Naprotiv, kad ko svojom radnom snagom hrani i neguje krupnu stoku ili veći broj sitne stoke, koju proizvodi za tržište, ili čije proizvode prodaje na tržištu (na primer: meso, mleko, jaja, vunu i drugo) ili kad radi u većoj bašti radi proizvodnje povrća za pijacu, onda će se smatrati zemljoradnikom no s tim, ako nema drugog zanimanja. Samo nadziranje poslova na gazdinstvu, ili gajenje pčela, golubova, bez drugih radova, ne može se smatrati kao rad na gazdinstvu.
Pravilnim shvatanjem odredaba ove tačke može se izvršiti razgraničenje između zemljoradnika i nezemljoradnika, tj. veleposednika. I veleposednik može imati za zanimanje poljoprivredu, ali kad ne radi fizički na gazdinstvu, on nije zemljoradnik. Nije nužno da radi baš onaj na čijem se imenu vodi posed, već može raditi i neko od članova njegove porodice sa kojim on živi u zajedničkom domaćinstvu, jer on može biti star i za rad nesposoban.

Uz tačku 3###

Kao zemljoradnik porodice takođe će se smatrati i one zemljoradničke, radničke i zanatlijske porodice, koje su usled rata ili drugih okolnosti ostale bez dovoljno radne snage, a preostali članovi su stari ili nedorasli, ili za fizički rad nesposobni, a koje su ranije, dok su bile brojnije, obrađivale same zemlju, iako sada ne rade zemlju same.

Uz član 3 tačka 1###

Ovaj član određuje koji se posed ima smatrati velikim. Veliki posed je ono poljoprivredno ili šumsko dobro koje ima više obradive zemlje od 25 hektara ili više od 45 hektara ukupno, no s tim, da mu vlasnik nije zemljoradnik. Pod ukupnom površinom podrazumeva se obradiva površina (njive, livade, vinogradi, voćnjaci, bašte i pašnjaci koji su pogodni za neposrednu obradu), zatim šume, planinski pašnjaci, ritovi, privatni putevi itd., okućnica se smatra obradivom površinom. Ako posed nezemljoradnika ima više od 25 hektara obradive površine ili kad ima manje od 25 hektara obradive, ali više od 45 hektara ukupne površine, smatra se velikim posedom i oduzima se u celini: zajedno sa zgradama koje su na imanju, poljoprivrednim mašinama, spravama i alatima, stokom i tako dalje.
Ako nezemljoradnik nema stana na drugoj strani, već samo kuću u kojoj stanuje, onda će mu se ostaviti ta kuća ako nije dvorac, ako nema pored nje drugih poljoprivrednih zgrada, ili ako se može od njih odvojiti. U ovom slučaju, kao i u slučaju kad mu se ne ostavlja kuća, moći će da zadrži nameštaj svoga stana i samo one stvari koje nisu korišćene za upravu gazdinstvom. Ako je pored stana imao kancelariju ili stvari koje su koristili radnici, bilo stalno bilo povremeno, onda te stvari ne može uzeti. Isto tako stvari koje su korišćene za pripremu hrane radnicima i stoci, oduzimaju se. Oduzima se seme, stočna hrana i rod sa njiva. Sve ovo oduzima se bez naknade.
Posed veći od 25 hektara obradive ili 45 hektara ukupne površine, kad mu je vlasnik zemljoradnik, neće se smatrati velikim posedom.

Uz tačku 2###

Ova tačka propisuje da se posedi banaka, preduzeća, akcionarskih društava i drugih društava takođe oduzimaju u celosti bez obzira na veličinu i to bez naknade vlasnicima. Prilikom ocene da li je posed u pitanju svojina banke, preduzeća, akcionarskog društva ili kojeg drugog privatno-pravnog lica, ili je pak svojina pojedinaca odlučivaće to na koga se posed vodi po zemljišnim knjigama, odnosno, kao čije vlasništvo je upisano u tapiji, tj. dali je upisan na ime pojedinaca ili na ime firme ili ustanove. Ako je n. pr. banka, akcionarsko društvo ili firma upisana kao vlasnik sa jednim delom, a ostali deo poseda upisan kao vlasništvo pojedinca, onda će se taj deo poseda banke, društva, firme ili ustanove oduzeti u smislu člana 3 tačke 2. Sa ostalim delovima toga poseda postupiće se prema tome da li je u pitanju zemljoradnik ili nezemljoradnik shodno ostalim tačkama člana 3.
Ako pojedinac ima mlin, fabriku, preduzeće banku itd. a poljoprivredni i šumski posed je upisan u zemljišnim knjigama odnosno u tapiji kao njegovo vlasništvo, a ne kao vlasništvo firme, onda ovaj posed neće biti oduzet po tačci 2 člana 3 već se ima smatrati nezemljoradničkim posedom, pa ako je veliki posed oduzeće se u celosti shodno tačci 1 člana 3, a ako je manji oduzeće se višak preko 3 hektara, odnosno, kada je isključivo šuma preko 5 hektara, shodno tačci 6 člana 3.

Uz tačku 3###

Bogomoljama, manastirima i verskim ustanovama (crkvenim opštinama, biskupijama, vakufima) oduzeće se posed preko 10 hektara ako nisu okategorisane kao ustanove većeg značaja ili veće istorijske vrednosti. U tih 10 hektara koji im se ostavljaju ulazi i porta, odnosno zemljište pod zgradama. U ovih 10 hektara ostaviće im se od svih kultura srazmerno onome kakav je bio sastav celog poseda, tj. ostaviće se od njiva, vinograda, voćnjaka, livada i bašta, pašnjaka, šuma itd. Isto će se tako postupiti kada im se ostavlja više od 10 hektara kada su okategorisane za ustanove od veće vrednosti ili većeg istorijskog značaja. Ministar agrarne reforme i kolonizacije odrediće koje se od njih imaju smatrati većeg značaja i koliko će im se ostaviti. Isto tako ministar će odrediti koliko će im se ostaviti šuma.
Crkvama, manastirima i verskim ustanovama se ostavlja i srazmeran deo zgrada, poljoprivrednog inventara, stoke, stočne i ljudske hrane (član 4 stav 2). Stočna i ljudska hrana se izračunava s obzirom na ostavljeni broj stoke, odnosno ljudi koji je na dan 28 avgusta 1945 godine živeo i hranio se na imanju. U ovaj obračun ne ulaze stalni poljoprivredni radnici-sluge, ako zbog smanjenja poseda ne ostaju na njemu.
Posedi zadužbina bilo svetovnih bilo verskih oduzimaju se u celosti.

Uz tačku 5###

Ovom tačkom je predviđeno da će se oduzeti i višak zemljoradničkih poseda iznad zakonom određenog maksimuma, što znači da će se i na zemljoradničkim posedima, koji su veći od 20 hektara, povesti postupak. Od ovih poseda