Na osnovu člana 21. stav 1. Zakona o Narodnoj banci Srbije ("Službeni glasnik RS", br. 72/2003 i 55/2004) i tačke 24. Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem ("Službeni glasnik RS", broj 116/2008),
Guverner Narodne banke Srbije donosi

UPUTSTVO

ZA SPROVOĐENjE ODLUKE O NAČINU UPRAVLjANjA TOKOVIMA GOTOVINE SNABDEVANjEM BANAKA NOVČANICAMA I KOVANIM NOVCEM

(Objavljeno u "Sl. glasniku RS", br. 116 od 22. decembra 2008, 27/09, 107/09, 3/10)

1.
Ovim uputstvom uređuje se način na koji banke postupaju s novčanicama i kovanim novcem (u daljem tekstu: gotov novac) u vezi s obradom gotovog novca i zamenom gotovog novca koji nije podoban za opticaj, kao i način otkrivanja kod banaka falsifikata gotovog novca.
2.
Banka je dužna da prerađuje gotov novac, odnosno da odvaja novac koji nije podoban za opticaj i vanopticajni novac, kao i da utvrđuje autentičnost gotovog novca.
3.
Banka je dužna da, vodeći računa o tome da lice novčanice bude okrenuto prema gore, novčanice razvrstava i pakuje po kategorijama i apoenima - u pakete od po 100 komada novčanica na koje se stavlja karika za pakovanje novčanica, u svežnjeve od po 1.000 komada (10 paketa), odnosno u amanete koji ne mogu da sadrže više od 20.000 komada (20 svežnjeva) novčanica iste kategorije i apoena.
Ako se vrši uplata manje od 5 svežnjeva novčanica apoena 5000 dinara (5.000 komada), novčanice se pakuju u amanete zajedno s novčanicama apoena 1000 dinara iste kategorije, na način iz stava 1. ove tačke.
4.
Karika za pakovanje novčanica mora da sadrži poslovno ime banke koja je izvršila pakovanje, apoen, broj komada i iznos novčanica, potpise brojača i datum pakovanja.
Deset paketa novčanica iste kategorije i apoena formira se u svežanj i vezuje mašinom za vezivanje (unakrsno trakom za vezivanje novca) ili vakuumiranjem.
Amanet mora biti spakovan na takav način da su vrednosti potpuno bezbedne. Ako je potrebno vezivati amanet, koristi se isključivo sigurnosna veza.
Na amanetu (sigurnosna kesa, kutija i sl.), odnosno sigurnosnoj vezi (ako je amanet vezivan) mora biti upisan serijski broj pakovanja, i to u bar-kodu standarda CODE 128 (u daljem tekstu: bar-kod). Prva tri karaktera bar-koda moraju označavati šifru banke koja vrši uplatu, a narednih deset - neponovljivi broj sa amaneta (sigurnosna kesa, kutija i sl.), odnosno sa sigurnosne veze. Šifre banaka date su u Prilogu 2.
5.
Uplate gotovog novca vrše se u filijalama Narodne banke Srbije (u daljem tekstu: filijale), s tim da se po apoenima minimalno uplaćuje: za apoene od 10, 20, 50, 100, 200, 500 i 1000 dinara - 5 svežnjeva (5.000 komada), a za apoen od 5000 dinara - 1 paket (100 komada).
U slučaju uplata manjih od minimuma iz stava 1. ove tačke, Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu u skladu sa odlukom kojom se utvrđuje jedinstvena tarifa po kojoj Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu za izvršene usluge, osim u slučaju predaje novčanica nepodobnih za opticaj iz tačke 7, alineja treća, ovog uputstva, kao i predaje vanopticajnih novčanica u periodu njihove zamene utvrđenom odlukom kojom se uređuje povlačenje gotovog novca iz opticaja, kada se naknada ne naplaćuje.
6.
Kovani novac istog apoena mora biti zapakovan na bezbedan način, i to 1.000 komada apoena od 1 dinara, a 500 komada apoena od 2, 5, 10 i 20 dinara. Ako je potrebno vezivati amanet - koristi se isključivo sigurnosna veza.
Na amanetu (sigurnosna kesa, kutija i sl.), odnosno sigurnosnoj vezi (ako je amanet vezivan) mora biti upisan bar-kod iz tačke 4. stav 4. ovog uputstva.
7.
Novčanicom nepodobnom za opticaj, u smislu ovog uputstva, smatra se novčanica:
- koja je iscepana na dva dela ili na više delova;
- koja je cela ali je ispisana ili iscrtana, polivena mastilom, bojom slabog intenziteta ili masnoćom, ili izbledela usled pranja ili iz drugih razloga, s tim da je to oštećenje veće od 5 % cele novčanice;
- koja je umrljana jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja gotovog novca - bez obzira na površinu umrljanosti;
- koja je cela ali je zacepljena, s tim da je to zacepljenje veće od 10 mm;
- kojoj nedostaje deo veći od 6 mm (po dužini) ili 5 mm (po širini);
- koja je zalepljena lepljivom trakom i pri tom lepljiva traka prelazi veličinu od 10x10 mm;
- čiji su uglovi savijeni a jedna od dužina savijenog ugla veća je od 10 mm;
- koja je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način;
- koja na sebi ima rupe čiji prečnik prelazi 3 mm;
- čija je dužina ili širina različita od standardne dužine ili širine originalnih novčanica;
- koja je zgužvana s višestrukim nepravilnim naborima;
- koja je izrađena sa izvesnom greškom i kao takva puštena u opticaj (makulatura).
8.
Stepen oštećenja novčanice zbog koga je novčanica nepodobna za opticaj utvrđuje se upotrebom šablona za merenje (u daljem tekstu: mera) izrađenog od providnog materijala (mera odgovara površini ispravne novčanice). Mera je podeljena na 100 jednakih pravougaonika, a jedan pravougaonik odgovara jednom procentu (1%) površine cele novčanice.
Pri utvrđivanju stepena oštećenja novčanice merom uzimaju se u obzir svi potpuno ili delimično oštećeni, odnosno neispunjeni pravougaonici.
Narodna banka Srbije - Sektor za poslove trezora (u daljem tekstu: Sektor) obezbeđuje bankama potrebne količine mera.
9.
Novčanica nepodobna za opticaj uplaćuje se samo ako površina dela novčanice podnetog radi uplate ili više delova koji nesumnjivo potiču od iste novčanice iznosi najmanje 51% površine novčanice.
10.
Prijem od banaka novčanica nepodobnih za opticaj, koje su umrljane jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja gotovog novca vrši se pod uslovom da lice u banci koje je ovlašćeno da predaje, odnosno preuzima gotov novac (u daljem tekstu: ovlašćeno lice banke) preda licu u filijali koje je ovlašćeno da preuzima, odnosno predaje gotov novac (u daljem tekstu: ovlašćeno lice filijale) izjavu (Prilog 1), u dva primerka, da je do bojenja novčanice pomenutom bojom došlo pri rukovanju lica zaposlenih u banci novčanicama, koja sadrži sledeće elemente: poslovno ime i sedište banke, broj izjave, mesto i datum podnošenja izjave, oznaku i šifru valute, apoen, broj komada, serijski broj novčanice, iznos, kratak opis kako je došlo do aktiviranja zaštitne boje (naziv organizacionog dela banke, ime, prezime i jedinstveni matični broj građana lica koje je rukovalo gotovim novcem u trenutku kada je došlo do bojenja novčanice), potpis zakonskog predstavnika i zastupnika banke, odnosno lica koje je za to ovlašćeno (u daljem tekstu: odgovorno lice u banci) i pečat banke, ime i prezime i potpis ovlašćenog lica banke i pečat, uz fotokopiju lične karte ili pasoša (u daljem tekstu: lična isprava) lica koje je rukovalo gotovim novcem u trenutku kada je došlo do bojenja novčanice.
Banka izjavu iz stava 1. ove tačke elektronski dostavlja Sektoru, a njen sadržaj je utvrđen uputstvom kojim se uređuju izrada i elektronsko dostavljanje podataka Narodnoj banci Srbije.
Novčanice iz stava 1. ove tačke koje banka prima od svojih klijenata uz podnošenje lične isprave podnosioca novčanice i popunjavanje izjave o poreklu takvih novčanica - banke predaju, zajedno sa izjavom podnosioca novčanice (klijenta banke) (Prilog 1), koja sadrži sledeće elemente: poslovno ime i sedište banke, broj izjave, oznaku i šifru valute, serijski broj novčanice, apoen, broj komada i iznos, ukupan iznos, kratak opis okolnosti pod kojima je došlo do bojenja novčanice ili okolnosti pod