-------------------
NAPOMENA REDAKCIJE:
Zakon je prestao da važi na osnovu Porodičnog zakona ("Sl. glasnik RS", br. 18/05)
-------------------
ZAKON
O BRAKU I PORODIČNIM ODNOSIMA
(Objavljen u "Sl. glasniku SRS" br. 22/80, 24/84, 11/88, + 22/93, 25/93, 35/94, 46/95, 29/01)
PRVI DEO
PORODICA
I. OPŠTE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se: porodica, brak, bračni odnosi, odnosi roditelja i dece, zaštita dece bez roditeljskog staranja, starateljstvo, izdržavanje, imovinski odnosi u porodici, posebni sudski postupci u sporovima iz bračnih i porodičnih odnosa i lično ime, kao i određeni oblici društvene brige i pravne zaštite porodice.
Član 2.
Društvenu brigu o porodici ostvaruju radni ljudi i građani u organizacijama udruženog rada, mesnim zajednicama, samoupravnim interesnim zajednicama, drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama i društveno-političkim zajednicama.
Društvena i pravna zaštita porodice propisana ovim zakonom sastavni je deo društvene brige o porodici i njenim članovima.
Član 3.
Društvena zajednica obezbeđuje uslove za slobodno i odgovorno roditeljstvo merama socijalne, zdravstvene i pravne zaštite roditelj i dece, kao i sistemom vaspitanja i obrazovanja i informisanja svih građana.
Član 4.
Pravo na slobodno odlučivanje o rađanju dece imaju sva lica koja su sposobna za rasuđivanje.
Pravo iz stava 1. ovog člana može se ograničiti samo radi zaštite zdravlja.
Član 5.
U interesu svestranog razvoja i podizanja dece, roditelji se, uvek kada je to moguće, savetuju o svim značajnim pitanjima vezanim za njihovo roditeljstvo.
Član 6.
U braku se ostvaruju istovremeno interesi bračnih drugova, porodice i društva.
Brak se zasniva na slobodnoj odluci žene i muškarca da zaključe brak, na njihovoj ravnopravnosti, obostranoj naklonosti i ljubavi, poštovanju, razumevanju i poverenju.
Društvena zajednica pravnim i drugim merama stvara potrebne uslove za skladan brak.
Član 7.
Pravo i dužnost da se staraju o podizanju i vaspitavanju svoje dece, roditelji vrše u skladu sa potrebama i interesima dece i interesima društvene zajednice.
Deca rođena u braku ili van braka, prema roditeljima i drugim srodnicima imaju ista prava i dužnosti.
Društvena zajednica pruža zaštitu maloletnoj deci uvek kada interesi dece to zahtevaju.
Društvena i pravna zaštita obezbeđuje se roditeljima kada nisu u stanju da sami ostvare uslove potrebne za život sebi i svojoj deci.
Društvena zajednica preko organa starateljstva sprovodi opšti nadzor nad vršenjem roditeljskog prava.
Član 8.
Deca su dužna da se staraju o svojim roditeljima kojima je potrebna pomoć.
Deci, kao i srodnicima koji ovu obavezu imaju prema ostarelim licima, pomaže i društvena zajednica putem obezbeđenja materijalnog i društvenog položaja ostarelih lica.
Brigu o ostarelim licima preuzima na sebe društvena zajednica u slučajevima kada oni sami nisu u stanju da obezbede sebi uslove za život i nemaju srodnike, koji su po zakonu dužni da im pružaju potrebnu pomoć.
Član 9.
U ostvarivanju prava iz porodičnih odnosa, majci i detetu pruža se posebna zaštita.
Deci koja nemaju roditelje ili su lišena roditeljskog staranja posebna zaštita pruža se putem usvojenja, smeštaja u drugu porodicu ili na drugi način.
Član 10.
Izdržavanje je dužnost i pravo članova porodice i drugih srodnika i izraz njihove porodične solidarnosti.
U slučajevima u kojima se izdržavanje između članova porodice ili između drugih srodnika između kojih po ovom zakonu postoji obaveza izdržavanja, ne može ostvariti u celini ili delimično, društvena zajednica pruža pod uslovima određenim zakonom, neobezbeđenim članovima porodice sredstva neophodna za izdržavanje.
Član 11.
Organ starateljstva kao učesnik u postupku ovlašćen je da stavlja predloge radi zaštite prava i interesa dece, da iznosi i činjenice koje stranke nisu navele i da predlaže da se izvedu potrebni dokazi, da ulaže pravne lekove i da preduzima druge parnične radnje. Sud je dužan da organ starateljstva koji učestvuje u postupku poziva na sva ročišta i da mu dostavlja sve odluke.
Član 12.
Imovinski odnosi u porodici zasnivaju se na načelima ravnopravnosti, uzajamnosti i solidarnosti, kao i na zaštiti interesa maloletne dece.
Imovina članova porodične zajednice može biti zajednička imovina i posebna imovina.
Član 13.
Pod posebnom društvenom zaštitom su maloletnici o kojima se roditelji ne staraju, kao i druga lica koja nisu u mogućnosti da se sama brinu o sebi i zaštiti svojih prava i interesa.
Po odredbama ovog zakona zaštita se pruža i drugim licima, koja nisu u mogućnosti da se sama staraju o svojim pravima i interesima.
Član 14.
Građani imaju pravo na lično ime kao i pravo na promenu ličnog imena pod uslovima predviđenim ovim zakonom.
Član 15.
Punoletstvo se stiče sa navršenih 18 godina života.
Punoletstvom kao i zaključenjem braka pre punoletstva stiče se potpuna poslovna sposobnost.
Član 16.
Zajednica života muškarca i žene koja nije zasnovana po odredbama ovog zakona (vanbračna zajednica) izjednačena je sa bračnom zajednicom u pogledu prava na međusobno izdržavanje i drugih imovinsko-pravnih odnosa, pod uslovima i na način propisan ovim zakonom.
Vanbračna zajednica ne proizvodi dejstva iz stava 1. ovog člana ako su u vreme njenog zasnivanja postojale sledeće bračne smetnje: bračnost, krvno srodstvo, srodstvo zasnovano potpunim usvojenjem, duševna bolest i nesposobnost za rasuđivanje, osim ako je neka smetnja u međuvremenu prestala.
II. OSTVARIVANjE PORODIČNIH PRAVA
Član 17.
Društvena zajednica obezbeđuje da odnosi u porodici od značaja za njenu materijalnu sigurnost i stabilnost postanu interes svih samoupravnih organizacija i zajednica i da se i u njima obezbeđuju uslovi za razvitak tih odnosa i zajedništva između porodice i društva.
Član 18.
Društvena zajednica podstiče izgrađivanje slobodne, svestrane i humane ličnosti u porodici.
Društvena zajednica razvija načela uzajamnosti i solidarnosti u ostvarivanju međusobnih porodičnih prava i obaveza, kao i prava i obaveza između porodice i društva.
Obaveza zakonskog izdržavanja zasniva se na načelima uzajamnosti i solidarnosti.
Član 19.
Društvena zajednica politikom društvenog razvoja, kao i posebnim merama u oblasti obrazovanja i vaspitanja, kulture, socijalne zaštite, dečje zaštite, zdravstvene zaštite i zdravstvenog prosvećivanja, socijalnim radom i drugim merama obezbeđuje uslove za ostvarivanje prava čoveka na slobodno odlučivanje o rađanju dece, povoljne uslove za stupanje u brak i za zasnivanje porodice i za skladan zajednički život u braku i porodici.
Član 20.
Samoupravne organizacije i zajednice i druge organizacije i organi socijalnim radom i metodama zasnovanim na dobrovoljnosti i saradnji podstiču, pomažu i osposobljavaju članove porodice da međusobne odnose i sporove uređuju i rešavaju sporazumno i ostvaruju svoja prava i dužnosti.
Ovim zakonom se utvrđuje u kojim slučajevima i pod kojim uslovima nadležni organ može da vodi postupak, preduzima pojedine radnje i mere zaštite porodice, pomoći porodici i starateljstva bez saglasnosti lica na koja se to odnosi.
Član 21.
Radni ljudi i građani u organizacijama udruženog rada, u samoupravnim interesnim zajednicama, mesnim zajednicama, društveno-političkim zajednicama i društvenim organizacijama vrše poslove ostvarivanja zaštite porodice, pomoći porodici i starateljstva, otklanjanjem uzroka koji dovode do poremećaja u porodici, obezbeđivanjem povoljnijih društvenih uslova za rad na pružanju pomoći porodicama sa poremećenim odnosima, a naročito za rad na pružanju pomoći deci i maloletnicima o kojima se roditelji ne staraju, deci i omladini koja su ometena u socijalnom, duševnom i telesnom razvitku, materijalno neobezbeđenim i ostarelim licima, kao i drugim licima koja nisu u stanju da se sama brinu o sebi i zaštiti svojih prava i interesa.
Radni ljudi i građani udruženi u organizacijama i zajednicama iz stava 1. ovog člana, obezbeđuju i uslove za razvoj i usavršavanje sistema društvenih mera za unapređenje društvenog i stručnog nadzora nad radom organa i organizacija koji neposredno rade na poslovima zaštite porodice, pomoći porodici i starateljstva.
Član 22.
(Brisan)
Član 23.
Poslove zaštite