ZAKON

O DEVIZNOM POSLOVANjU

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 23 od 27. aprila 2002; 34/02 i "Sl. glasnik RS", br. 101/2005)

I. OPŠTE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se:
1) plaćanje i naplaćivanje sredstvima plaćanja u poslovanju između rezidenata i nerezidenata, kao i prenos tih sredstava;
2) plaćanje i naplaćivanje stranim sredstvima plaćanja u poslovanju između rezidenata;
3) kupovina i prodaja sredstava plaćanja između rezidenata i nerezidenata, kao i kupovina i prodaja stranih sredstava plaćanja između rezidenata;
4) jednostrani prenosi sredstava plaćanja iz zemlje i u zemlju koji se ne vrše po osnovu izvršenja posla između rezidenata i nerezidenata;
5) tekući i depozitni računi rezidenata u inostranstvu i rezidenata i nerezidenata u zemlji, osim dinarskih tekućih i depozitnih računa rezidenata u zemlji.
Plaćanje, naplaćivanje, prenos, kupovina i prodaja iz stava 1. ovog člana vrše se u skladu sa ovim zakonom, dobrim poslovnim običajima i poslovnim moralom.
Plaćanje, naplaćivanje, prenos, kupovina i prodaja iz stava 1. ovog člana podležu deviznoj kontroli, čiji organi imaju pravo da, radi provere, zahtevaju svu dokumentaciju o tim plaćanjima, naplaćivanjima, prenosu, kupovini i prodaji, kao i drugu dokumentaciju neophodnu za deviznu kontrolu.
Narodna banka Jugoslavije ovlašćena je da donosi propise radi sprovođenja odredaba ovog zakona.

Član 2.

Pojedini pojmovi, u smislu ovog zakona, imaju sledeća značenja:
(1) Rezidenti
Rezidenti su:
1) pravna lica koja su registrovana u zemlji (u daljem tekstu: pravna lica), osim predstavništava tih lica koja se nalaze izvan zemlje;
2) ogranci - filijale stranih pravnih lica upisani u registar kod nadležnog organa u zemlji;
3) preduzetnici - fizička lica, koja samostalno obavljaju delatnost radi sticanja dobiti i registrovana su kod nadležnog organa (u daljem tekstu: preduzetnici);
4) fizička lica sa prebivalištem u zemlji, osim fizičkih lica čiji privremeni boravak u inostranstvu traje duže od jedne godine;
5) fizička lica - strani državljani, koji na osnovu dozvole za boravak, odnosno radne vize borave u zemlji duže od jedne godine;
6) državni organi i organizacije, diplomatska predstavništva u inostranstvu i lica zaposlena u tim predstavništvima, kao i članovi njihovih porodica.
(2) Nerezidenti
Nerezidenti su sva lica koja nisu navedena pod pojmom rezidenata.
(3) Ovlašćena banka i banka
Ovlašćena banka je pravno lice koje je osnovano i posluje u skladu sa Zakonom o bankama i drugim finansijskim organizacijama i koje ima ovlašćenje Narodne banke Jugoslavije za obavljanje poslova sa inostranstvom.
Banka je pravno lice koje je osnovano i posluje kao banka i druga finansijska organizacija u skladu sa Zakonom o bankama i drugim finansijskim organizacijama i koje nema ovlašćenje Narodne banke Jugoslavije za obavljanje poslova sa inostranstvom.
(4) Sredstva plaćanja
Sredstva plaćanja su dinar, domaće hartije od vrednosti i strana sredstva plaćanja.
Domaće hartije od vrednosti su hartije od vrednosti koje emituje rezident.
Domaće hartije od vrednosti koje glase na stranu valutu su akcije, obveznice, blagajnički zapisi, komercijalni zapisi, državni zapisi i certifikati o depozitu, kao i finansijski derivati kojima se trguje na berzi u skladu sa Zakonom o hartijama od vrednosti.
Strana sredstva plaćanja su devize, efektivni strani novac i strane hartije od vrednosti, od čega su:
1) devize - potraživanja u inostranstvu koja glase na stranu valutu;
2) efektivni strani novac - potraživanje u gotovini, odnosno papirni ili kovani novac koji glasi na stranu valutu;
3) strane hartije od vrednosti - hartije od vrednosti koje emituje nerezident i koje glase na stranu valutu.
(5) Instrumenti plaćanja
Instrumenti plaćanja su akreditivi, doznake, platne kartice, menice, čekovi i drugi bankarski i finansijski dokumenti naplativi u stranoj valuti.
(6) Devizno tržište
Devizno tržište je tržište na kome se kupuju i prodaju devize i efektivni strani novac.
(7) Menjački poslovi
Menjački poslovi su poslovi kupovine od fizičkih lica i prodaje tim licima efektivnog stranog novca i čekova koji glase na stranu valutu i mogu biti unovčeni u stranu valutu.
(8) Tekući poslovi
Tekući poslovi su poslovi zaključeni između rezidenata i nerezidenata čija namena nije prenos kapitala.
Plaćanja i prenosi po tekućim poslovima obuhvataju, bez ograničenja:
1) plaćanja po osnovu spoljnotrgovinskih poslova, kao i po drugim tekućim poslovima sa inostranstvom, uključujući i usluge;
2) plaćanja na ime kamata na kredite i neto dobit od drugih ulaganja;
3) plaćanja dela glavnice kredita, povlačenje direktnih investicija i prenos dobiti po osnovu direktnih investicija;
4) plaćanja i prenose na ime umerenog iznosa troškova izdržavanja porodice.
(9) Kapitalni poslovi
Kapitalni poslovi su poslovi između rezidenata i nerezidenata koji nisu tekući poslovi sa inostranstvom.
U kapitalne poslove iz stava 1. ovog člana ubrajaju se i:
- direktne investicije,
- ulaganja u nekretnine,
- poslovi sa dugoročnim hartijama od vrednosti na tržištu kapitala,
- poslovi sa kratkoročnim hartijama od vrednosti na tržištu novca,
- poslovi sa investicionim fondovima,
- kreditni poslovi,
- jemstva i garancije,
- poslovi po osnovu životnog osiguranja,
- jednostrani prenosi sredstava plaćanja (lični i fizički).
(10) Direktne investicije
Direktne investicije su sva ulaganja rezidenta u inostranstvu i nerezidenta u zemlji, koja ulagač obavlja sa namerom uspostavljanja trajnih ekonomskih odnosa i ostvarivanja znatnog uticaja na upravljanje pravnim licem u skladu sa Zakonom o spoljnotrgovinskom poslovanju i Zakonom o stranim ulaganjima.
Uspostavljanje trajnih ekonomskih odnosa i ostvarivanje znatnog uticaja na upravljanje pravnim licem podrazumeva:
1) osnivanje pravnog lica ili povećanje osnovnog kapitala pravnog lica u potpunom vlasništvu ulagača, osnivanje dela pravnog lica (filijale) ili otkup već postojećeg pravnog lica u potpunom vlasništvu ulagača ili ulaganje radi obavljanja delatnosti preduzetnika;
2) ulaganje u novo ili već postojeće pravno lice ako ulagač stiče 10 ili više procenata učešća u osnovnom kapitalu, odnosno više od 10% glasačkih prava posle ispunjenja uslova iz stava 1. ove tačke;
3) kredite radi uspostavljanja trajnih ekonomskih odnosa, sa rokom od pet godina ili dužim, ako imaju osobinu podređenog potraživanja (subordinirani krediti).
(11) Poslovi sa hartijama od vrednosti
Poslovi sa hartijama od vrednosti su poslovi na tržištu kapitala i tržištu novca, kao i poslovi sa investicionim fondovima koji nisu poslovi u smislu direktnih ulaganja.
Hartije od vrednosti kojima se trguje na tržištu kapitala u smislu ovog zakona su akcije, obveznice i druge dužničke hartije od vrednosti koje su emitovane u seriji, sa rokom dospeća dužim od jedne godine.
Hartije od vrednosti kojima se trguje na tržištu novca u smislu ovog zakona su hartije od vrednosti emitovane u seriji, sa rokom dospeća do godinu dana, kao što su blagajnički zapisi, komercijalni zapisi, certifikati o depozitu i bankarski akcepti.
(12) Kreditni poslovi
Kreditni poslovi su pravni poslovi zaključeni u devizama u skladu sa ovim zakonom i Zakonom o kreditnim poslovima sa inostranstvom, i to između:
- rezidenata, kojima rezident daje, odnosno uzima kredite u zemlji;
- rezidenata i nerezidenata, kojima rezident uzima kredite od nerezidenta u inostranstvu radi obavljanja svoje delatnosti;
- nerezidenta i rezidenta, kojima rezident iz delatnosti za koju je registrovan odobrava kredite nerezidentu.
Jemstva i garancije regulisani su Zakonom o kreditnim poslovima sa inostranstvom, osim garancija za dobro izvršenje posla.
(13) Poslovi po osnovu životnog osiguranja
Poslovi po osnovu životnog osiguranja uključuju plaćanja premija i osiguranih iznosa na osnovu ugovora između osiguravajućeg društva - nerezidenta i rezidenta kao korisnika, kao i osiguravajućeg društva - rezidenta i nerezidenta kao korisnika, u skladu sa Zakonom o osiguranju imovine i lica.
(14) Jednostrani prenosi sredstava plaćanja
Jednostrani