ZAKON

O MERNIM JEDINICAMA I MERILIMA

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 80/94, 83/94, 28/96 i 12/98)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se sistem mernih jedinica i merila, ostvarenje, čuvanje, upotreba i pregled etalona i uzoraka referentnih materijala, ispitivanje tipa merila, pregled merila, akreditovanje za pregled radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala i nadzor nad sprovođenjem odredaba ovog zakona radi obezbeđivanja jedinstvene primene utvrđenog sistema mernih jedinica i merila (merno jedinstvo) na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije i kontrola njegove primene.

Član 2.

Merenje u Saveznoj Republici Jugoslaviji vrši se merilima, primenom odgovarajućih metoda merenja, a rezultati merenja, odnosno vrednosti fizičkih veličina izražavaju se mernim jedinicama predviđenim ovim zakonom.

Član 3.

U Saveznoj Republici Jugoslaviji upotrebljavaju se samo:
1) merne jedinice Međunarodnog sistema jedinica;
2) merne jedinice van Međunarodnog sistema jedinica koje su predviđene ovim zakonom;
3) decimalne merne jedinice.

Član 4.

Za pregled etalona, merila i uzoraka referentnih materijala ili proveravanje mernih metoda moraju se upotrebljavati samo ispravni etaloni i uzorci referentnih materijala, na način kojim se obezbeđuje određena tačnost pri poređenju.
Ispravnim etalonom, odnosno uzorkom referentnog materijala, u smislu ovog zakona, smatra se etalon, odnosno uzorak referentnog materijala koji ispunjava propisane metrološke uslove i koji je na propisan način žigosan, odnosno snabdeven uverenjem o ispravnosti etalona, odnosno uzorka referentnog materijala.

Član 5.

Za merenje se moraju upotrebljavati ispravna merila, na način kojim se obezbeđuje određena tačnost merenja.
Ispravnim merilom, u smislu ovog zakona, smatra se merilo koje ispunjava propisane metrološke uslove i koje je na propisan način žigosano, odnosno snabdeveno uverenjem o ispravnosti merila.

Član 6.

Ispunjenost propisanih metroloških uslova utvrđuje se pregledom.
Pregled etalona, odnosno merila vrši se pre nego što se etalon, odnosno merilo stavi u promet, odnosno pre nego što se počne upotrebljavati.
Funkcioner koji rukovodi saveznom organizacijom nadležnom za mere i dragocene metale propisuje etalone i merila za koje je obavezan pregled i rokove u kojima se vrše periodični pregledi etalona i merila, vrste merila za koje je obavezno ispitivanje tipa, kao i vrste merila koje se izuzimaju od periodičnog pregleda.

Član 7.

Ako se pregledom utvrdi da etalon, odnosno merilo ispunjava propisane metrološke uslove, oni se žigošu, odnosno za njih se izdaje uverenje o ispravnosti.
Ako se pregledom utvrdi da etalon, odnosno merilo ne ispunjava propisane metrološke uslove, uskratiće se njihovo žigosanje, odnosno izdavanje uverenja o njihovoj ispravnosti, o čemu se, na pismeni zahtev stranke, izdaje rešenje.
Protiv rešenja iz stava 2. ovog člana može se izjaviti žalba saveznom ministarstvu nadležnom za poslove nauke i razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo), ako je pregled obavila savezna organizacija nadležna za mere i dragocene metale, odnosno saveznoj organizaciji nadležnoj za mere i dragocene metale ako je pregled obavila njena područna organizaciona jedinica (u daljem tekstu: Kontrola), preduzeće ili drugo pravno lice akreditovano za pregled radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala (u daljem tekstu: akreditovana laboratorija).

Član 8.

Upotrebom mernih jedinica, etalona i merila, u smislu ovog zakona, smatra se upotreba tih jedinica, etalona i merila u radu, odnosno poslovanju preduzeća i drugih pravnih lica i fizičkih lica, kao i u radu državnih organa i jedinica lokalne samouprave.
Subjekti iz stava 1. ovog člana dužni su da merne jedinice, etalone i merila određene ovim zakonom upotrebljavaju i u procesu rada, odnosno u svom unutrašnjem poslovanju.

Član 9.

Organizacija i način vršenja poslova u vezi sa sprovođenjem odredaba ovog zakona za specifične potrebe odbrane uređuju se propisom u skladu sa ovim zakonom.

Član 10.

Savezna organizacija nadležna za mere i dragocene metale izdaje glasilo u kome se objavljuju:
1) podaci o metrološkim svojstvima jugoslovenskih (primarnih) etalona;
2) klasifikacije etalona i merne metode za prenošenje vrednosti mernih jedinica sa jugoslovenskih (primarnih) etalona na sekundarne etalone i radne etalone;
3) metrološka uputstva za pregled radnih etalona;
4) podaci o fizičkim osobinama i hemijskom sastavu uzoraka referentnih materijala koje ostvaruje savezna organizacija nadležna za mere i dragocene metale;
5) metrološka uputstva za pregled merila;
6) rešenja iz člana 36. st. 1. i 2. i člana 37. stav 1. ovog zakona;
7) rešenja iz člana 47. stav 1. i člana 69. stav 1. ovog zakona;
8) rešenja iz člana 60. stav 3. i člana 71. stav 3. ovog zakona;
9) podaci o vrstama merila i području na kome Kontrola vrši pregled merila;
10) stručna uputstva koja daje funkcioner koji rukovodi saveznom organizacijom nadležnom za mere i dragocene metale.

Član 11.

Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeća značenja:
1) etalon je materijalizovana mera, merni instrument ili merni sistem namenjen da definiše, ostvaruje, čuva ili reprodukuje jednu jedinicu, odnosno jednu vrednost ili više poznatih vrednosti jedne veličine, kako bi se poređenjem mogle preneti na etalone nižeg reda ili merila;
2) jugoslovenski (primarni) etalon jedinice određene veličine je etalon koji ima najbolja metrološka svojstva koja se proveravaju poređenjem s međunarodnim etalonom, a služi za utvrđivanje metroloških svojstava sekundarnih etalona;
3) sekundarni etalon jedinice određene veličine je etalon čija su metrološka svojstva utvrđena poređenjem s jugoslovenskim (primarnim) etalonom ili po etalon-metodi, a služi za pregled radnih etalona;
4) radni etalon jedinice određene veličine je etalon čija su metrološka svojstva utvrđena poređenjem sa sekundarnim etalonom ili po etalon-metodi, a služi za pregled merila;
5) merilo je tehničko sredstvo namenjeno za merenje, samo ili u sklopu s drugom opremom (materijalizovana mera, merni instrument, merni sistem, merni uređaj, merni pretvarač, merna komponenta itd);
6) pod tipom merila podrazumevaju se merila istog proizvođača koja imaju slične karakteristike u pogledu namene, načina upotrebe, principa konstrukcije, oblika, sastavnih delova, materijala i metroloških svojstava, a mogu se međusobno razlikovati po mernom opsegu i nazivnim vrednostima;
7) uzorak referentnog materijala je uzorak materijala ili supstance sa jednim ili više svojstava koja su dovoljno dobro utvrđena da bi se koristio za pregled merila i za proveravanje mernih metoda;
8) uzorak jugoslovenskog (primarnog) referentnog materijala u određenoj oblasti je uzorak koji ima najbolje karakteristike u pogledu fizičkih osobina ili hemijskog sastava koje se proveravaju poređenjem sa međunarodnim uzorkom referentnog materijala, a služi za utvrđivanje karakteristika uzoraka sekundarnih referentnih materijala;
9) uzorak sekundarnog referentnog materijala u određenoj oblasti je uzorak čije su karakteristike određene poređenjem s uzorkom jugoslovenskog (primarnog) referentnog materijala po odgovarajućoj test-metodi, a služi za utvrđivanje karakteristika uzoraka radnih (laboratorijskih) referentnih materijala;
10) uzorak radnog (laboratorijskog) referentnog materijala u određenoj oblasti je uzorak čije su karakteristike utvrđene poređenjem sa uzorkom sekundarnog referentnog materijala po odgovarajućoj test-metodi, a služi za pregled merila i za proveravanje mernih metoda;
11) akreditovanje je postupak u kome savezni organ, odnosno savezna organizacija nadležna za akreditovanje (u daljem tekstu: akreditaciono telo) na propisani način utvrđuje osposobljenost i kompetentnost preduzeća i drugih pravnih lica za pregled određenih vrsta radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala.

II. MERNE JEDINICE

1. Merne jedinice Međunarodnog sistema jedinica

Član 12.

Međunarodni sistem jedinica (u daljem tekstu: jediniceSI) sastoji se od osnovnih, izvedenih