ZAKON

O OSNOVAMA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 24 od 15. maja 1998)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se principi, kriterijumi i mere kojima se obezbeđuje zdrava životna sredina u Saveznoj Republici Jugoslaviji.

Član 2.

U ostvarivanju zaštite životne sredine, državni organi, preduzeća i druga pravna i fizička lica odgovorna su za stanje životne sredine, u skladu sa zakonom.

Član 3.

Izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) životna sredina su prirodne i radom stvorene vrednosti i ukupan prostor u kome čovek živi;
2) prirodne vrednosti su prirodna bogatstva koja čine: vazduh, voda, more, zemljište, šume i biodiverzitet;
3) radom stvorene vrednosti su sva dobra koja je čovek radom stvorio;
4) zaštita životne sredine je skup mera radi sprečavanja ugrožavanja životne sredine, očuvanja prirodne ravnoteže i racionalnog korišćenja i unapređivanja prirodnih i radom stvorenih vrednosti;
5) zagađivanje životne sredine je unošenje zagađujućih materija u životnu sredinu izazvano ljudskom delatnošću ili prirodnim procesima koje ima štetne posledice po životnu sredinu;
6) zagađivač je pravno i fizičko lice koje svojom aktivnošću ispušta u životnu sredinu zagađujuće materije i time remeti prirodnu ravnotežu između živog i neživog sveta i procese u prirodi;
7) zagađujuće materije su materije čije ispuštanje u životnu sredinu remeti njen prirodni sastav, osobine ili integritet;
8) emisija je ispuštanje zagađujućih materija u životnu sredinu;
9) izvori emisije su objekti i aktivnosti koji dovode do ispuštanja zagađujućih materija u životnu sredinu;
10) imisija je koncentracija zagađujućih materija u životnoj sredini kojom se izražava kvalitet životne sredine;
11) procena uticaja na životnu sredinu je vrednovanje mogućeg uticaja predloženog zahvata na životnu sredinu;
12) zahvati su radovi ili aktivnosti koje mogu dovesti do privremene ili trajne degradacije životne sredine, a odnose se na korišćenje prostora, izgradnju ili rekonstrukciju objekata, uvođenje u promenu tehnologija, eksploataciju prirodnih bogatstava i dr.;
13) biodiverzitet je raznovrsnost organizama u okviru vrste, među vrstama i među ekosistemima, koja obuhvata ukupnost gena, vrsta i ekosistema na regionalnom ili globalnom nivou;
14) biološki resursi su genetički resursi, organizmi i njihovi delovi, populacije ili druge biotičke komponente ekosistema sa stvarnom ili potencijalnom namenom ili koristi za čoveka;
15) biotehnologija je tehnološka primena bioloških sistema živih organizama ili njihovih derivata radi dobijanja proizvoda ili procesa za specifične namene, od značaja za korišćenje genetičkih resursa i zaštitu životne sredine;
16) genetički resursi su materijali biljnog, životinjskog, mikrobiološkog ili drugog porekla koji sadrže funkcionalne jedinice nasleđa;
17) zaštićeno prirodno dobro je očuvani deo prirode posebnih prirodnih vrednosti i odlika, zbog kojih ima trajni ekološki, naučni, kulturni, obrazovni, zdravstveno-rekreativni, turistički i drugi značaj, zbog čega kao dobro od opšteg interesa uživa posebnu zaštitu.
18) otpad je materija ili predmet koji nastaje u procesu proizvodnje ili potrošnje dobara u čvrstom, tečnom ili gasovitom stanju, a ne služi prvobitnoj nameni;
19) sekundarne sirovine su materijali koji se mogu ponovo koristiti, odnosno materijali koji su jednom već korišćeni u proizvodnji;
20) udes je iznenadni i nekontrolisani događaj ili niz događaja nastao nekontrolisanim oslobađanjem, izlivanjem ili rasturanjem opasnih materija pri njihovoj proizvodnji, upotrebi, prevozu, skladištenju, prometu, odlaganju ili dugotrajnom akumuliranju, odnosno ispuštanjem genetički modifikovanih organizama u životnu sredinu;
21) zaštita od udesa je procena opasnosti od udesa, mere reagovanja u slučaju udesa i način sanacije životne sredine od mogućih posledica udesa;
22) integralni katastar zagađivača je registar svih vrsta zagađivača životne sredine, sa podacima o njihovoj lokaciji, procesima, proizvodnim ulazima i izlazima, tokovima otpadnih materija (otpadne vode i gasovi, čvrsti otpad), postrojenjima za prečišćavanje i mestu njihove evakuacije zagađujućih materija.

II. PRINCIPI I KRITERIJUMI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Član 4.

Radi obezbeđivanja prava čoveka na život i razvoj u zdravoj životnoj sredini, u Saveznoj Republici Jugoslaviji uspostavlja se integralni sistem zaštite životne sredine, planiranjem i upravljanjem prirodnim bogatstvima i sprovođenjem mera zaštite životne sredine.

Član 5.

Zagađivanje životne sredine sprečava se na mestu nastajanja.
Ako određeni zahvati predstavljaju rizik ili opasnost za životnu sredinu, preduzimaju se mere za njihovo sprečavanje ili ograničavanje.

Član 6.

Pri planiranju i sprovođenju zahvata koji mogu imati negativan uticaj na životnu sredinu, sprovodi se postupak procene uticaja na životnu sredinu, u skladu sa zakonom.

Član 7.

Zaštita životne sredine ostvaruje se sprovođenjem tehničkih i drugih propisa, odnosno standarda za proizvode, procese i usluge, kao i drugih mera zaštite životne sredine.

Član 8.

Biodiverzitet i biološki resursi štite se i koriste na način koji omogućava njihov opstanak, obnavljanje i unapređivanje.
Zaštićena prirodna dobra koriste se i unapređuju na način koji omogućava njihovo trajno očuvanje i unapređivanje, u skladu sa zakonom.

Član 9.

Materije koje se mogu ponovo upotrebiti, reciklirati ili se mogu biološki razgraditi imaju prednost pri korišćenju.

Član 10.

Korisnik prirodnog bogatstva plaća naknadu za njegovo korišćenje i obavezan je da rekultiviše degradirani prostor, u skladu sa zakonom.

Član 11.

Zagađivač, odnosno njegov pravni sledbenik snosi troškove preduzimanja preventivnih i drugih mera zaštite životne sredine i odgovoran je za zagađivanje i štetu nanesenu životnoj sredini.

Član 12.

Podaci o stanju životne sredine su javni.

Član 13.

Nadležni državni organi blagovremeno i objektivno obaveštavaju javnost o stanju životne sredine i o zagađenjima koja mogu predstavljati opasnost za život i zdravlje ljudi i za životnu sredinu.

Član 14.

Naučne ustanove, ustanove u oblasti obrazovanja, zdravstva, informisanja, kulture i druge ustanove, kao i udruženja građana, u okviru svojih delatnosti, podstiču, usmeravaju i obezbeđuju unapređivanje svesti o značaju zaštite životne sredine.

Član 15.

Utvrđivanje zona u životnoj sredini vrši se na osnovu mogućnosti životne sredine da podnese zahvate, opterećenja prostora zagađujućim materijama i druge vrste poremećaja prirodne ravnoteže bez degradiranja životne sredine.
Zone iz stava 1. ovog člana utvrđuju se na osnovu kriterijuma koje propisuje Savezna vlada.
Kada se u određenoj zoni utvrdi da su mogućnosti životne sredine iz stava 1. ovog člana prekoračene i da je narušena prirodna ravnoteža, preduzimaju se određene mere za njenu zaštitu i sanaciju u skladu sa zakonom.

Član 16.

Razvojnim prostornim i urbanističkim planovima, vodoprivrednim, saobraćajnim, energetskim i drugim osnovama i planovima, kao i tehničkom dokumentacijom za izgradnju ili rekonstrukciju objekata moraju se obezbediti uslovi i mere zaštite životne sredine, u skladu sa zakonom.

Član 17.

Prirodna bogatstva se koriste u skladu s prirodnim uslovima i potencijalima životne sredine i potrebom obnavljanja prirodnih bogatstava i sprečavanja nepovoljnih posledica za životnu sredinu i zdravlje ljudi.
Preduzeća i drugi subjekti privređivanja dužni su da u obavljanju delatnosti obezbede: racionalno korišćenje prirodnih bogatstava i energije, izbor manje štetnih tehnologija, uračunavanje troškova zaštite životne sredine u investicione i proizvodne troškove i praćenje uticaja delatnosti na stanje životne sredine.

Član 18.

Zaštita biodiverziteta, korišćenje bioloških resursa, genetički modifikovanih organizama i biotehnologija vrši se na osnovu kriterijuma koje propisuje savezno ministarstvo nadležno za životnu sredinu (u daljem tekstu: savezno ministarstvo).
Zaštićena prirodna dobra utvrđuju se i štite na osnovu kriterijuma koje propisuje savezno ministarstvo.
Ugrožene i zaštićene vrste divlje flore i faune na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije utvrđuju se prema kriterijumima koje propisuje savezno ministarstvo.

III. MERE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Član 19.

Savezno ministarstvo može, u slučaju sumnje, naložiti da se tehnologija, proizvod, poluproizvod i sirovina ispita prilikom uvoza u Saveznu Republiku Jugoslaviju i kada je snabdevena propisanom ispravom u odnosu na štetan uticaj na životnu sredinu.

Član 20.

Za zahvate koji dovode do zagađivanja životne sredine obavezna je izrada procene uticaja na životnu sredinu (u daljem tekstu: procena).
Spisak zahvata za koje je obavezna izrada procene uticaja, postupak i način izrade, kao i sadržaj procene utvrđuju se u skladu sa zakonom.
U slučaju prekograničnog zagađivanja, razmenu informacija s nadležnim organima drugih zemalja o proceni vrši savezno ministarstvo.

Član 21.

U slučaju prekoračenja propisanih nivoa emisija i drugih aktivnosti koje dovedu do degradacije životne sredine, zagađivač je dužan da o svom trošku uradi i realizuje sanacioni program.
Ako sanacijom nije moguće dovesti životnu sredinu u prvobitno stanje, zagađivač je