ZAKON

O SISTEMU DRUŠTVENE KONTROLE CENA

(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 84/89 i "Sl. listu SRJ", br. 32/93, 24/94, 28/96)

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se sistem društvene kontrole cena proizvoda i usluga na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu i utvrđuju se prava i obaveze organa društveno-političkih zajednica u vršenju društvene kontrole cena.

Član 2.

Preduzeća i druga pravna lica (u daljem tekstu: preduzeća) obrazuju cene slobodno prema uslovima tržišta.

Član 3.

Preduzeća koja obavljaju delatnost u oblasti elektroprivrede, železničkog saobraćaja i poštanskog, telefonskog i telegrafskog saobraćaja obrazuju cene na osnovu zajedničkih kriterijuma koje utvrđuju u svojim zajednicama.

Član 4.

Preduzeća koja proizvode ili se bave prometom poljoprivrednih i drugih proizvoda i usluga za koje se obezbeđuju kompenzacije obrazuju cene slobodno prema uslovima tržišta, a na zahtev organa koji obezbeđuje kompenzacije, dužna su dostaviti podatke o cenama.

Član 5.

Preduzeća i njihovi oblici udruživanja, odnosno organizovanja, pri obrazovanju cena proizvoda i usluga ne mogu se dogovarati, odnosno utvrđivati cene za iste vrste proizvoda ili usluga.
Odredba stava 1. ovog člana ne primenjuje se na utvrđivanje zajedničkih kriterijuma za obrazovanje cena koje utvrđuju u svojim zajednicama preduzeća iz člana 3. ovog zakona.

Član 6.

Pod društvenom kontrolom cena podrazumeva se aktivnost organa društveno-političkih zajednica na praćenju kretanja cena i odnosa cena i preduzimanju mera radi sprečavanja i otklanjanja poremećaja na tržištu.
Organi društveno-političkih zajednica u vršenju društvene kontrole cena preduzimaju mere ekonomske politike kojima se utiče na odnos ponude i tražnje, a posebno utvrđuju zaštitne cene poljoprivrednih proizvoda, preduzimaju mere za suzbijanje monopolskog ponašanja i nelojalne utakmice na tržištu i propisuju mere neposredne kontrole cena.

Član 7.

Preduzeća koja se bave proizvodnjom i prometom nafte i derivata nafte, zemnog gasa, uglja, koksa, crne i obojene metalurgije, bazne hemije i lekova za humanu upotrebu obrazuju cene na osnovu tržišnih kriterijuma koje samostalno utvrđuju.

Član 8.

Preduzeća iz člana 3. ovog zakona dužna su da zajedničke kriterijume dostave na uvid Saveznoj vladi, a cene proizvoda i usluga obrazovane na osnovu tih kriterijuma - saveznom organu uprave nadležnom za poslove cena, najdocnije pet dana pre njihove primene.
Preduzeća iz člana 7. ovog zakona dužna su da tržišne kriterijume, na osnovu kojih su obrazovala cene svojih proizvoda, dostave na uvid Saveznoj vladi, a cene proizvoda obrazovane na osnovu tih kriterijuma - saveznom organu uprave nadležnom za poslove cena, najdocnije pet dana pre njihove primene.

Član 9.

U vršenju društvene kontrole cena za proizvode i usluge čije se cene obrazuju na osnovu zajedničkih kriterijuma iz člana 3. ovog zakona, nadležni organ društveno-političke zajednice polazi naročito od uticaja ponude i tražnje, kvaliteta i efikasnosti, funkcije jedinstvenog tehnološkog sistema, uvozne, izvozne, odnosno inodomicilne cene u određenim zemljama zavisno od proizvoda, odnosno usluga i uvozno-izvoznih oblika spoljnotrgovinskog prometa.
U vršenju društvene kontrole cena na proizvode čije se cene obrazuju na osnovu tržišnih kriterijuma iz člana 7. ovog zakona, nadležni organ društveno-političke zajednice polazi naročito od delovanja ponude i tražnje na domaćem tržištu, a za proizvode koji se uvoze, odnosno izvoze - od ponude i tražnje na svetskom tržištu, a za lekove za humanu upotrebu - od nivoa učešća domaćih cena lekova na inodomicilne cene i međusobnih pariteta cena lekova u inodomicilnim cenama.

Član 10.

Savezna vlada će u roku od 15 dana od dana dobijanja zajedničkih ili tržišnih kriterijuma zauzeti stav o njima i o tome obavestiti odgovarajuću zajednicu, odnosno preduzeće.
Savezni organ uprave nadležan za poslove cena će u vršenju društvene kontrole cena upozoriti preduzeća da cene svojih proizvoda i usluga nisu obrazovala primenom zajedničkih, odnosno tržišnih kriterijuma i to u roku od pet dana od dana dostavljanja cena na uvid.
Ako preduzeće ne postupi po upozorenju iz stava 2. ovog člana, savezni organ uprave nadležan za poslove cena predložiće Saveznoj vladi preduzimanje mere društvene kontrole cena.

Član 11.

Nadležni organ društveno-političke zajednice utvrđuje poljoprivredne proizvode za koje se propisuju zaštitne cene i visinu tih cena.
Savezna vlada utvrđuje poljoprivredne proizvode za koje se propisuju zaštitne cene na nivou federacije i visinu tih cena u skladu sa aktima Savezne skupštine kojima se utvrđuje razvojna politika.

Član 12.

Mere neposredne kontrole cena propisuju se izuzetno, i to:
1) ako nastupe ili mogu nastupiti veliki poremećaji na tržištu i u kretanju cena;
2) radi sprečavanja monopolskog obrazovanja cena;
3) ako preduzeća iz čl. 3. i 7. ovog zakona ne obrazuju cene na osnovu zajedničkih, odnosno tržišnih kriterijuma.
Prilikom propisivanja mere neposredne kontrole cena pojedinih proizvoda i usluga polazi se od prosečnih proizvodnih troškova, nivoa i odnosa cena na inostranom tržištu na kome se razmenjuju ti proizvodi i usluge, od uvoznih i izvoznih cena i pokazatelja efikasnosti privređivanja.
Mera neposredne kontrole cena može trajati najduže šest meseci.
Ako se ne poboljša stanje na tržištu, odnosno ne prestanu razlozi zbog kojih je mera propisana, trajanje mere neposredne kontrole cena može se produžiti, s tim da se svakih šest meseci ponovo utvrđuje postojanje razloga za njeno zadržavanje.
O produženju mera iz stava 2. ovog člana, nadležni organ u društveno-političkoj zajednici dužan je da obavesti skupštinu društveno-političke