ZAKON

O SPREČAVANjU DISKRIMINACIJE OSOBA SA INVALIDITETOM

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 33 od 17. aprila 2006)

Prvi deo

OSNOVNE ODREDBE

Predmet Zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se opšti režim zabrane diskriminacije po osnovu invalidnosti, posebni slučajevi diskriminacije osoba sa invaliditetom, postupak zaštite osoba izloženih diskriminaciji i mere koje se preduzimaju radi podsticanja ravnopravnosti i socijalne uključenosti osoba sa invaliditetom.

Načela Zakona

Član 2.

Ovaj zakon zasniva se na načelima:
1. zabrane diskriminacije osoba sa invaliditetom;
2. poštovanja ljudskih prava i dostojanstva osoba sa invaliditetom;
3. uključenosti osoba sa invaliditetom u sve sfere društvenog života na ravnopravnoj osnovi;
4. uključenosti osoba sa invaliditetom u sve procese u kojima se odlučuje o njihovim pravima i obavezama;
5. jednakih prava i obaveza.

Definicije pojmova

Član 3.

U ovom zakonu:
1. izraz "osobe sa invaliditetom" označava osobe sa urođenom ili stečenom fizičkom, senzornom, intelektualnom ili emocionalnom onesposobljenošću koje usled društvenih ili drugih prepreka nemaju mogućnosti ili imaju ograničene mogućnosti da se uključe u aktivnosti društva na istom nivou sa drugima, bez obzira na to da li mogu da ostvaruju pomenute aktivnosti uz upotrebu tehničkih pomagala ili službi podrške;
2. izrazi "diskriminacija" i "diskriminatorsko postupanje" označavaju svako pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva) u odnosu na lica ili grupe, kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koje se zasniva na invalidnosti ili razlozima u vezi sa njom;
3. izraz "organ javne vlasti" označava državni organ, organ teritorijalne autonomije, organ lokalne samouprave, organizaciju kojoj je povereno vršenje javnih ovlašćenja, kao i pravno lice koje osniva ili finansira u celini, odnosno u pretežnom delu, Republika, teritorijalna autonomija ili lokalna samouprava.

Obaveze organa javne vlasti

Član 4.

Organi javne vlasti dužni su da osobama sa invaliditetom obezbede uživanje prava i sloboda bez diskriminacije.

Opšta zabrana zloupotrebe prava

Član 5.

Zabranjeno je vršenje prava utvrđenih ovim zakonom protivno cilju u kome su priznata ili sa namerom da se povrede ili ograniče prava drugih ili da se izazovu ozbiljne posledice po bezbednost zemlje, javni poredak i moral.

Drugi deo

OPŠTA ZABRANA DISKRIMINACIJE

Oblici diskriminacije

Član 6.

(1) Oblici diskriminacije su neposredna i posredna diskriminacija, kao i povreda načela jednakih prava i obaveza.
(2) Neposredna diskriminacija postoji ako se lica ili grupa (u daljem tekstu: diskriminisani), u istoj ili sličnoj situaciji, bilo kojim aktom ili radnjom, stavljaju ili su stavljeni u nepovoljniji položaj ili bi mogli biti stavljeni u nepovoljniji položaj zbog njegove odnosno njihove invalidnosti.
(3) Posredna diskriminacija postoji ako se diskriminisani, zbog njegove invalidnosti, stavlja u nepovoljniji položaj donošenjem akta ili preduzimanjem radnje koja je prividno zasnovana na načelu jednakosti i nediskriminacije, osim ako je taj akt ili radnja opravdana zakonitim ciljem, a sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nužna.
(4) Diskriminacija postoji i u slučaju:
1. ako se prema diskriminisanom postupa gore nego što se postupa ili bi se postupalo prema drugome, isključivo ili uglavnom zbog toga što je diskriminisani tražio, odnosno namerava da traži pravnu zaštitu od diskriminacije ili zbog toga što je ponudio ili namerava da ponudi dokaze o diskriminatorskom postupanju;
2. ako se prema diskriminisanom očigledno ponižavajuće postupa, isključivo ili uglavnom zbog njegove invalidnosti.
(5) Diskriminacijom se smatra i pozivanje i navođenje na diskriminaciju i pomaganje u diskriminatorskom postupanju.

Povreda načela jednakih prava i obaveza

Član 7.

Povreda načela jednakih prava i obaveza postoji:
1. ako se diskriminisanom isključivo ili uglavnom zbog njegove invalidnosti neopravdano uskraćuju prava i slobode, odnosno nameću obaveze, koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi;
2. ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani;
3. ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

Član 8.

Ne smatraju se povredom načela jednakih prava i obaveza niti diskriminacijom:
1. odredbe zakona, propisa, kao ni odluke ili posebne mere donete u cilju poboljšanja položaja osoba sa invaliditetom, članova njihovih porodica i udruženja osoba sa invaliditetom, kojima se pruža posebna podrška, neophodna za uživanje i ostvarivanje njihovih prava pod istim uslovima pod kojima ih uživaju i ostvaruju drugi;
2. donošenje odnosno zadržavanje postojećih akata i mera čiji je cilj otklanjanje ili popravljanje nepovoljnog položaja osoba sa invaliditetom kojima se pruža posebna podrška.

Teški oblici diskriminacije

Član 9.

Posebno je zabranjeno i kažnjivo:
1. izazivanje i podsticanje neravnopravnosti ili netrpeljivosti prema osobama sa invaliditetom;
2. propagiranje ili smišljeno vršenje diskriminacije od strane organa javne vlasti u postupku pred tim organom, putem javnih glasila, u političkom životu, prilikom pružanja javnih usluga, u oblasti radnih odnosa, obrazovanja, kulture, sporta i sl.

Zabrana ispisivanja i isticanja diskriminatorskih poruka i simbola

Član 10.

Zabranjeno je ispisivanje i isticanje na javnim mestima i širenje na drugi način poruka i simbola kojima se poziva na diskriminatorsko postupanje prema osobama sa invaliditetom.

Treći deo

POSEBNI SLUČAJEVI DISKRIMINACIJE

Diskriminacija u postupcima pred organom javne vlasti

Član 11.

(1) Organ javne vlasti ne sme svojom radnjom ili propuštanjem vršiti diskriminaciju osoba sa invaliditetom.
(2) Diskriminacija osoba sa invaliditetom od strane organa javne vlasti obuhvata:
1. uskraćivanje prava osobi sa invaliditetom, ako se ovo pravo u istim okolnostima priznaje osobama bez invaliditeta;
2. postavljanje posebnih uslova za ostvarivanje prava osobi sa invaliditetom, osim ako takve uslove ne opravdavaju razlozi opšte, lične i imovinske bezbednosti, koje organ javne vlasti mora posebno naznačiti;
3. uskraćivanje prava u okviru diskrecionog ovlašćenja, ako je do uskraćivanja došlo zbog invalidnosti podnosioca zahteva;
4. vođenje postupka ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom na način koji faktički onemogućuje ili znatno otežava ostvarenje prava.
(3) Posebno težak oblik diskriminacije zbog invalidnosti jeste uznemiravanje, vređanje i omalovažavanje osoba sa invaliditetom od strane nosilaca javnih funkcija i lica zaposlenih u organima javne vlasti u toku postupka ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom, zbog njene invalidnosti.

Diskriminacija u vezi sa udruženjima

Član 12.

(1) Zabranjena je diskriminacija zbog invalidnosti u udruženjima.
(2) Diskriminacija zbog invalidnosti u udruženjima obuhvata:
1. odbijanje zahteva za učlanjenje u udruženje osobi sa invaliditetom zbog njene invalidnosti;
2. postavljanje posebnih uslova za učlanjenje osoba sa invaliditetom u udruženje;
3. uskraćivanje prava osobi sa invaliditetom da bira i bude birana u organe upravljanja udruženja;
4. postavljanje posebnih uslova za izbor osoba sa invaliditetom u organe upravljanja udruženja.
(3) Diskriminacijom zbog invalidnosti ne smatra se osnivanje ili delovanje udruženja osoba sa invaliditetom i drugih oblika njihovog samoorganizovanja.

Diskriminacija u vezi sa pružanjem usluga i korišćenjem objekata i površina

Član 13.

(1) Zabranjena je diskriminacija na osnovu invalidnosti u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi i javnim površinama.
(2) Pod uslugom, u smislu ovog zakona, smatra se svaka usluga koju, uz naknadu ili bez nje, pravno ili fizičko lice pruža u okviru svoje delatnosti, odnosno trajnog zanimanja.
(3) Pod objektima u javnoj upotrebi, u smislu ovog zakona, smatraju se: objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma ili objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, zaštitu od elementarnih nepogoda i slično.
(4) Pod javnim površinama, u smislu ovog zakona, smatraju se: parkovi, zelene površine, trgovi, ulice, pešački prelazi i druge javne saobraćajnice i slično.
(5) Diskriminacija na osnovu invalidnosti u pogledu dostupnosti usluga naročito obuhvata:
1. odbijanje pružanja usluga osobi sa invaliditetom, osim ako bi pružanje usluge ugrozilo život ili zdravlje osobe sa invaliditetom ili drugog lica;
2. pružanje usluge osobi sa invaliditetom pod drugačijim i nepovoljnijim uslovima od onih pod kojima se usluga pruža drugim korisnicima, osim ako bi pružanje usluge pod redovnim uslovima ugrozilo život ili zdravlje osobe sa invaliditetom ili drugog lica;
3. odbijanje da se izvrši tehnička adaptacija objekta neophodna da bi se usluga pružila korisniku sa invaliditetom.

Član 14.

Diskriminacijom u smislu člana 13. ovog zakona ne smatra se:
1. povećanje cene usluge srazmerno povećanim troškovima, neposredno proisteklim iz pružanja usluge korisniku sa invaliditetom;
2. pružanje usluga vezanih za specifične potrebe nekih korisnika sa invaliditetom, ili za specifičan način zadovoljavanja njihovih opštih potreba;
3. aktivnost vezana za otklanjanje postojećih i sprečavanje novih vidova diskriminacije zbog invalidnosti.

Član 15.

Posebno težak oblik diskriminacije zbog invalidnosti jeste uznemiravanje, vređanje i omalovažavanje osoba sa invaliditetom - korisnika usluge zbog