ZAKON

O STAROJ I RETKOJ BIBLIOTEČKOJ GRAĐI

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 52 od 15. jula 2011)

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se zaštita stare i retke bibliotečke građe kao kulturnog nasleđa, njeno čuvanje, sređivanje i obrada, kao i uslovi i način korišćenja.

Opšti interes

Član 2.

Stara i retka bibliotečka građa je kulturno nasleđe od posebnog interesa za Republiku Srbiju i kao takva uživa posebnu zaštitu, utvrđenu zakonom kojim se uređuje kultura, ovim zakonom i drugim propisima bez obzira na to u čijoj je svojini, odnosno kod koga se nalazi i da li je registrovana i evidentirana.
Zaštita stare i retke bibliotečke građe je delatnost od opšteg interesa.

Termini

Član 3.

Termini kojima su u ovom zakonu označeni položaji, profesije, odnosno zanimanja, izraženi u gramatičkom muškom rodu, podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koja se odnose.

Obaveze nadležnih organa

Član 4.

Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, obavezna je da štiti i čuva staru i retku bibliotečku građu kao kulturno nasleđe od opšteg interesa, da obezbedi za nju adekvatne objekte, stručno rukovođenje i pružanje usluga građanima.

Poslovi od opšteg interesa u zaštiti stare i retke bibliotečke građe

Član 5.

Opšti interes u zaštiti stare i retke bibliotečke građe, u smislu ovog zakona, obuhvata:
1) pronalaženje, prikupljanje, čuvanje, zaštitu i korišćenje građe;
2) proučavanje i vrednovanje građe;
3) kategorizaciju i vođenje registara;
4) obradu građe i izradu kataloga uz primenu odgovarajućih međunarodnih standarda za bibliografsko - kataloški opis;
5) pružanje stručne pomoći sopstvenicima;
6) obavljanje stručnog nadzora;
7) izradu stručnih uputstava;
8) razvoj i unapređivanje stručnog rada na njenoj zaštiti;
9) sprovođenje mera zaštite (preventivna zaštita, mikrofilmovanje, digitalizacija, konzervacija, restauracija);
10) staranje o uslovima, načinu korišćenja i predstavljanja građe;
11) istraživanje i izdavanje naučnih i stručnih publikacija o građi, kao i objavljivanje građe;
12) obezbeđivanje dostupnosti građe i njeno predstavljanje domaćoj i stranoj javnosti;
13) stručno osposobljavanje i usavršavanje zaposlenih;
14) izradu plana zaštite u vanrednim okolnostima;
15) druge poslove zaštite građe utvrđene ovim zakonom, propisima donetim na osnovu njega i drugim propisima.
Poslove od opšteg interesa u zaštiti stare i retke bibliotečke građe iz stava 1. ovog člana obavljaju Narodna biblioteka Srbije, Biblioteka Matice srpske i biblioteke koje rešenjem odredi ministar nadležan za kulturu (u daljem tekstu: određene biblioteke), na predlog Narodne biblioteke Srbije i Biblioteke Matice srpske.

Stara i retka bibliotečka građa i svojina

Član 6.

Stara i retka bibliotečka građa može biti u svim oblicima svojine.
Na staroj i retkoj bibliotečkoj građi svojina se može ograničiti samo ako je to u opštem interesu, u skladu sa zakonom.
Na staroj i retkoj bibliotečkoj građi u javnoj svojini ne može se održajem steći pravo svojine.
Stara i retka bibliotečka građa koja je napuštena ili je ostala bez pravnog sledbenika u javnoj je svojini.
Stara i retka bibliotečka građa čiji sopstvenici nisu javne biblioteke, već druga pravna i fizička lica (muzeji, arhivi, instituti, Srpska akademija nauka i umetnosti, Srpska pravoslavna crkva, verske zajednice i druge organizacije) uživa zaštitu u skladu sa odredbama ovog zakona.

II. KRITERIJUMI ZA PROCENU I KATEGORIZACIJA STARE I RETKE BIBLIOTEČKE GRAĐE

Kriterijumi za procenu stare i retke bibliotečke građe

Član 7.

Stara i retka bibliotečka građa je kulturno dobro.
Staru i retku bibliotečku građu čine:
1) stare srpske knjige:
(1) rukopisne knjige na srpskoslovenskom i srpskom jeziku srpskoslovenskog jezičkog perioda zaključno sa 18. vekom, kao i rukopisne knjige nastale do 1867. godine na srpskoslovenskom, ruskoslovenskom (u srpskoj upotrebi), slavenosrpskom i srpskom narodnom jeziku,
(2) štampane knjige, periodične i druge publikacije objavljene na srpskoslovenskom, ruskoslovenskom (u srpskoj upotrebi), slavenosrpskom i srpskom jeziku, zaključno sa 1867. godinom,
(3) rukopisne i štampane knjige na stranim jezicima čiji je autor pripadnik srpskog naroda, zaključno sa 1867. godinom,
(4) izdanja dubrovačke književnosti, koja pripadaju i srpskoj i hrvatskoj kulturi, zaključno sa 1867. godinom;
2) stare strane knjige: rukopisne i štampane knjige objavljene do godine koja se uzima kao kriterijum po propisima države iz koje potiču;
3) retke knjige: publikacije koje imaju neko od sledećih obeležja:
(1) rukopisne knjige nastale posle 1867. godine,
(2) primerci publikacije koji zbog posebne opreme ili sadržine izlaze iz profila ukupnog tiraža,
(3) bibliofilska izdanja značajnih autora i bibliofilska izdanja koja imaju posebnu naučnu, istorijsku, kulturnu ili umetničku vrednost,
(4) retka izdanja iz ratnih perioda 1912-1913, 1914-1918, 1941-1945. godine,
(5) izdanja s tiražom manjim od 100 primeraka koja imaju posebnu naučnu, istorijsku, kulturnu ili umetničku vrednost,
(6) cenzurisana, proskribovana izdanja koja su sačuvana u malom broju primeraka, a sama po sebi imaju veliki kulturni značaj,
(7) emigrantska izdanja objavljena van teritorije Republike Srbije, sačuvana u malom broju primeraka;
4) posebne zbirke:
(1) zbirke književnih i drugih rukopisa i arhivalija, mapa i karata, fotografija, gravira, muzikalija, plakata, elektronskih publikacija (uključujući i internet baštinu), bibliotečki katalozi i posebne biblioteke značajnih ličnosti, odnosno biblioteke celine od istorijskog, umetničkog, naučnog ili tehničkog značaja, koje su u skladu sa ovim zakonom utvrđene kao kulturno dobro,
(2) muzejski primerak svake štampane ili elektronske publikacije koji Narodna biblioteka Srbije i Biblioteka Matice srpske dobijaju putem obaveznog primerka i trajno čuvaju po zakonu kojim se uređuje obavezni primerak.

Kriterijumi za kategorizaciju

Član 8.

Stara i retka bibliotečka građa kao kulturno dobro, ukoliko ima svojstva od posebnog istorijskog, umetničkog, naučnog ili tehničkog značaja, kategoriše se kao:
1) kulturno dobro od izuzetnog značaja;
2) kulturno dobro od velikog značaja;
3) kulturno dobro.
Za kulturno dobro od izuzetnog značaja proglašava se stara i retka bibliotečka građa, i to:
1) svi primerci rukopisne knjige i druge rukopisne građe, njihovi delovi i fragmenti, pisani na staroslovenskom jeziku ili na nekoj od njegovih jezičkih redakcija, kao i na srpskom narodnom jeziku do kraja 1800. godine;
2) svi primerci publikacija, njihovi delovi i fragmenti štampani na srpskoslovenskom, ruskoslovenskom (u srpskoj upotrebi), slavenosrpskom i srpskom narodnom jeziku do kraja 1800. godine i knjige na stranim jezicima štampane do kraja 1700. godine;
3) svi primerci knjiga, periodičnih publikacija i ostale stare i retke bibliotečke građe ako imaju jednu od sledećih karakteristika:
- svedoče o izuzetno značajnim kulturnim ili istorijskim događajima ma i ličnostima,
- imaju izuzetnu umetničku ili estetsku vrednost,
- predstavljaju jedinstvene ili izuzetno retke ili posebno reprezentativne primerke svog vremena,
- predstavljaju prvi primerak svoje vrste,
- jedinstveni su po svojoj očuvanosti ili celovitosti.
Za kulturno dobro od velikog značaja proglašava se stara i retka bibliotečka građa, i to:
1) svi primerci rukopisne knjige i druge rukopisne građe, njihovi delovi i fragmenti, pisani na srpskoslovenskom,