ZAKON

O UDžBENICIMA I DRUGIM NASTAVNIM SREDSTVIMA

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 72 od 3. septembra 2009)

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se pripremanje, odobravanje, izdavanje i izbor udžbenika i udžbeničkih kompleta za osnovnu i srednju školu (u daljem tekstu: škola), kao i njihovo praćenje i vrednovanje tokom korišćenja u obrazovno-vaspitnom radu.
Odredbe ovog zakona o pripremanju, odobravanju, izdavanju, izboru, praćenju i vrednovanju udžbenika, shodno se primenjuju i na druga nastavna sredstva i pomagala za ostvarivanje obrazovno-vaspitnog rada u školi.
Na pripremanje, odobravanje i izdavanje didaktičkih i nastavnih sredstava u predškolskoj ustanovi, kao i njihovo praćenje i vrednovanje tokom korišćenja u vaspitno-obrazovnom radu, shodno se primenjuju odredbe ovog zakona koje se odnose na udžbenike.
Pripremanje, odobravanje i izdavanje udžbenika za ustanovu koja obavlja delatnost visokog obrazovanja uređuje se opštim aktom visokoškolske ustanove, u skladu sa posebnim zakonom.

Udžbenik, udžbenički komplet i drugo nastavno sredstvo i pomagalo

Član 2.

Udžbenik je osnovno i obavezno didaktički oblikovano nastavno sredstvo, u bilo kom obliku ili mediju, koje se koristi u obrazovno-vaspitnom radu za sticanje kvalitetnih znanja, veština, formiranje vrednosnih stavova i razvoj intelektualnih sposobnosti učenika, čiji su sadržaji utvrđeni nastavnim planom i programom i koji je odobren u skladu sa ovim zakonom.
Udžbenički komplet je skup udžbeničkih jedinica za određeni predmet u određenom razredu (osnovna knjiga za učenika i udžbenički materijal: radna sveska i zbirka zadataka), u bilo kom obliku ili mediju, koji je odobren u skladu sa ovim zakonom.
Obavezni deo udžbeničkog kompleta jesu osnovni udžbenik i radna sveska i, izuzetno, drugo nastavno sredstvo predviđeno planom udžbenika.
Strani udžbenik je udžbenik koji je u upotrebi u stranoj državi i koji je štampan na stranom jeziku i pismu.
U obrazovno-vaspitnom radu u školi koriste se udžbenici i udžbenički kompleti (u daljem tekstu: udžbenici) koji su izdati i odobreni u skladu sa ovim zakonom.
Druga nastavna sredstva jesu didaktički oblikovani sadržaji stvoreni u bilo kom obliku ili mediju koji, kao obavezna ili neobavezna pomoćna sredstva, prate udžbenik i koriste se za savlađivanje, proveru ili proširenje znanja stečenih korišćenjem udžbenika.
Druga nastavna sredstva jesu: rečnici, geografski atlas, istorijski atlas, karte, mape, plakati, posteri, zbirke tekstova, ilustracije, notni zapisi, zbornici, audio-vizuelna sredstva, razne vrste elektronskih udžbeničkih materijala, priručnici za nastavnike, periodika za decu i dr.
Pomagala jesu druga pomoćna nastavna sredstva koja se koriste u obrazovno-vaspitnom radu dece i učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Didaktička i nastavna sredstva koja se koriste u vaspitno-obrazovnom radu u predškolskoj ustanovi jesu didaktički oblikovani sadržaji stvoreni, u bilo kom obliku ili mediju, prema uzrastu dece (slikovnice, knjige za decu, enciklopedije, igračke, muzičke igračke, muzički instrumenti, igračke sa mehanizmom za pokretanje, audiovizuelna sredstva i drugi predmeti i materijali), koja su odobrena u skladu sa ovim zakonom.

Upotreba jezika i pisma

Član 3.

Udžbenik se štampa na srpskom jeziku ćiriličkim pismom.
Udžbenik se štampa i na jeziku i pismu nacionalne manjine za učenike za koje se obrazovno-vaspitni rad izvodi i na tom jeziku.
Udžbenici stranih jezika štampaju se na odgovarajućem stranom jeziku i pismu.
Za lica sa smetnjama u razvoju i invaliditetom udžbenici se izdaju u skladu sa posebnim potrebama učenika, kako na srpskom, tako i na jezicima nacionalnih manjina.
Za izvođenje prilagođenog obrazovno-vaspitnog rada sa slepim i slabovidim, udžbenik, odnosno nastavno sredstvo može da se izdaje na Brajevom pismu, u elektronskoj formi ili formatima koji su prilagođeni za slepe i slabovide (tekst štampan velikim slovima, zvučni zapis ili fotografska uvećanja, odnosno drugi oblik i medij).

Jednake mogućnosti i zabrana diskriminacije

Član 4.

Udžbenici i druga nastavna sredstva svojim sadržajem i oblikom treba da omoguće sprovođenje principa jednakih mogućnosti devojčica i dečaka.
Udžbenici i druga nastavna sredstva svojim sadržajem ili oblikom ne smeju da ugrožavaju, omalovažavaju, diskriminišu ili izdvajaju grupe i pojedince ili da podstiču na takvo ponašanje, po osnovu: rasne, nacionalne, etničke, jezičke, verske ili polne pripadnosti, smetnji u razvoju, invaliditeta, fizičkih i psihičkih svojstava, zdravstvenog stanja, uzrasta, socijalnog i kulturnog porekla, imovnog stanja, odnosno političkog opredeljenja, kao i po drugim osnovama utvrđenim zakonom kojim se uređuje zabrana diskriminacije.

Izdavači udžbenika

Član 5.

Izdavanje udžbenika može da obavlja javno preduzeće (u daljem tekstu: javni izdavač), drugo pravno ili fizičko lice ili preduzetnik (u daljem tekstu: privatni izdavač), pod uslovom da imaju dozvolu za izdavanje udžbenika (u daljem tekstu: licenca).
Javni izdavač i privatni izdavač (u daljem tekstu: izdavač) imaju jednaka prava i obaveze u skladu sa ovim zakonom i propisima kojima se uređuje izdavanje publikacija.

Dozvola za izdavanje udžbenika - licenca

Član 6.

Licencu može da dobije izdavač koji je registrovan za obavljanje izdavačke delatnosti, ako ima:
1) izdavački plan;
2) urednika za odgovarajući predmet u osnovnom obrazovanju i vaspitanju, odnosno za predmet ili stručnu oblast u srednjem obrazovanju i vaspitanju;
3) sedište u Republici Srbiji.
Izdavač može da dobije licencu za izdavanje udžbenika za određenu oblast, nivo obrazovanja, odnosno za određene udžbeničke komplete - prema vrsti potreba dece i učenika, ako ispunjava uslove iz stava 1. ovog člana.
Licencu izdaje ministarstvo nadležno za poslove obrazovanja (u daljem tekstu: ministarstvo).
Rešenje o izdavanju licence konačno je u upravnom postupku.
Troškove izdavanja licence snosi podnosilac zahteva za izdavanje licence, u skladu sa zakonom kojim se uređuju republičke administrativne takse.
Bliže uslove, način izdavanja i sadržaj obrasca licence propisuje ministar nadležan za poslove obrazovanja (u daljem tekstu: ministar).

Oduzimanje i izdavanje nove licence

Član 7.

Licenca se oduzima izdavaču:
1) za koga se pravnosnažnom presudom utvrdi da je falsifikovao rukopis udžbenika, obezbedio odobravanje i izbor udžbenika uz davanje mita ili objavio udžbenik bez odobrenja autora;
2) koji ne objavi udžbenik prema odobrenom rukopisu;
3) koji ne učestvuje u obezbeđivanju sredstava za izdavanje niskotiražnih udžbenika, srazmerno tiražu.
Izdavač kome je oduzeta licenca može da podnese zahtev za izdavanje nove licence, po isteku roka od godinu dana od dana oduzimanja licence.
O oduzimanju i izdavanju nove licence odlučuje ministarstvo.
Rešenje o oduzimanju i izdavanju nove licence konačno je u upravnom postupku.
Bliže uslove i način oduzimanja i izdavanje nove licence propisuje ministar.

Registar izdavača

Član 8.

Ministarstvo vodi evidenciju o izdavačima koji su dobili licencu (u daljem tekstu: registar).
Registar sadrži, naročito, podatke o izdavaču i podatke iz člana 6. stav 2. ovog zakona.
Registar je javan.
Bližu sadržinu i način vođenja registra propisuje ministar.

II. PRIPREMANjE UDžBENIKA

Utvrđivanje plana udžbenika

Član 9.

Nacionalni prosvetni savet na predlog Zavoda za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja (u daljem tekstu: Zavod) utvrđuje postojanje potrebe za novim udžbenicima i donosi plan udžbenika.
Nacionalni prosvetni savet, uz pribavljeno mišljenje Zavoda, utvrđuje postojanje potrebe za udžbenicima za versku nastavu, na predlog Komisije za versku nastavu, obrazovane u skladu sa propisima o osnovnom i srednjem obrazovanju (u daljem tekstu: Komisija za versku nastavu).
Nacionalni prosvetni savet, na predlog Zavoda i nacionalnog saveta nacionalne manjine, utvrđuje postojanje