ZAKON
O OSNOVNIM PRAVIMA LICA ODLIKOVANIH ORDENOM NARODNOG HEROJA
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 53/82, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90, 42/90 i 24/98)
-------------------
NAPOMENA REDAKCIJE:
Na osnovu Zakona o osnovnim pravima boraca, ... ("Sl. list SRJ", broj 42/98), ovaj zakon je prestao da važi osim odredaba članova 2, 3, 5, 6, 8, 10a, 10b, 10d, 11, 12, 12a, 13, 14, 14a, 15, 17. i 19.
Navedeni članovi se odnose na numeraciju u tekstu Zakona o osnovnim pravima lica odlikovanih ordenom narodnog heroja, važećem pre donošenja prečišćenog teksta objavljenog u "Sl. listu SFRJ", br. 53/82.
Pošto je naš tekst urađen na osnovu prečišćenog teksta ("Sl. list SFRJ". broj 53/82) i svih naknadnih izmena i dopuna, došlo je do nesaglasnosti u nuneraciji članova, što nas je onemugućilo da napravimo korektan važeći prečišćeni tekst.
Zbog toga smo važeće stanje (prema našem tumačenju) označili u tekstu na sledeći način:
* - članovi koji su važeći
** - članovi koji su ukinuti
------------------
I. UVODNA ODREDBA
Član 1.**
Ovim zakonom uređuju se osnovna prava lica odlikovanih Ordenom narodnog heroja i članova njihovih porodica.
II. OSNOVNA PRAVA
Član 2.*
Lice odlikovano Ordenom narodnog heroja (u daljem tekstu: narodni heroj) ima sledeća osnovna prava:
1) pravo na zdravstvenu zaštitu i novčane naknade u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite;
2) pravo na banjsko i klimatsko lečenje;
3) pravo na dodatak uz penziju;
4) pravo na godišnje novčano primanje;
5) pravo na stalno mesečno novčano primanje;
6) pravo na besplatnu i povlašćenu vožnju;
7) pravo na godišnji odmor.
Član 3.*
Članovi porodice narodnog heroja imaju pravo na zdravstvenu zaštitu.
Posle smrti narodnog heroja, članovi njegove porodice imaju sledeća osnovna prava:
1) pravo na zdravstvenu zaštitu;
2) pravo na dodatak uz penziju;
3) pravo na godišnje novčano primanje;
4) pravo na stalno mesečno novčano primanje.
Prava iz stava 2. ovog člana imaju i članovi porodice lica koje je posle smrti odlikovano Ordenom narodnog heroja.
Član 4.**
Članovi porodice narodnog heroja, u smislu ovog zakona, jesu:
1) bračni drug i deca rođena u braku ili van braka i usvojena deca, kao i pastorčad i unuci bez roditelja koje je narodni heroj izdržavao - do navršene 15. godine života, odnosno ako su na školovanju - do navršene 26. godine, a ako su nesposobna za privređivanje - dok nesposobnost traje, pod uslovom da je nastala pre 15, odnosno 26. godine;
2) roditelji.
Nesposobnost dece za privređivanje utvrđuje se pod uslovima i po postupku koji su propisani za utvrđivanje nesposobnosti za privređivanje članova porodice vojnih invalida po propisima kojima se uređuju prava vojnih invalida i porodica palih boraca.
Bračni drug umrlog narodnog heroja ne može ostvariti prava propisana ovim zakonom ako stupi u brak.
1. Zdravstvena zaštita i novčane naknade u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite
Član 5.*
Narodni heroj ima pravo na zdravstvenu zaštitu u obimu propisanom za vojne invalide.
Članovi porodice narodnog heroja i članovi porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja koji su korisnici stalnog mesečnog novčanog primanja po ovom zakonu imaju pravo na zdravstvenu zaštitu u obimu propisanom za korisnike porodične invalidnine po odredbama saveznog zakona kojim se uređuju osnovna prava vojnih invalida i porodica palih boraca.
Odredbe saveznog zakona kojima se uređuju osnovna prava vojnih invalida i porodica palih boraca, a koje se odnose na zdravstvenu zaštitu vojnih invalida i korisnika porodične invalidnine, primenjuju se i na narodne heroje i članove njihovih porodica.
Član 6.*
Narodni heroj može ostvarivati zdravstvenu zaštitu kod vojnih sanitetskih organa i ustanova na način i po postupku koji su propisani za vojna lica.
Narodni heroj koji je zdravstveno osiguran kao vojni osiguranik može ostvarivati zdravstvenu zaštitu u zdravstvenim organizacijama udruženog rada na način i po postupku koji su propisani za osiguranike radnike.
Član 7.**
Narodni heroj koji je u radnom odnosu, za vreme privremene sprečenosti za rad, u smislu propisa o zdravstvenom osiguranju, ima pravo na naknadu ličnog dohotka u visini njegovog prosečnog mesečnog ličnog dohotka ostvarenog za poslednjih 12 meseci pre meseca u kome je nastala privremena sprečenost za rad, odnosno u visini osnova za određivanje naknade ličnog dohotka za vreme privremene sprečenosti za rad po propisima o zdravstvenom osiguranju, ako je to za njega povoljnije.
Narodni heroj ima pravo na naknadu ličnog dohotka u visini utvrđenoj u stavu 1. ovog člana i za vreme lečenja u zdravstvenoj organizaciji udruženog rada u kojoj ima smeštaj i ishranu, kao i za vreme korišćenja banjskog i klimatskog lečenja.
Narodnom heroju koji je korisnik penzije, dodatka uz penziju, novčanih naknada po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju ili stalnog mesečnog novčanog primanja po ovom zakonu, za vreme lečenja u zdravstvenoj organizaciji udruženog rada u kojoj ima smeštaj i ishranu isplaćuje se penzija, dodatak uz penziju, novčana naknada ili stalno mesečno novčano primanje u nesmanjenom iznosu.
2. Banjsko i klimatsko lečenje
Član 8.*
Narodni heroj ima pravo na banjsko i klimatsko lečenje u obimu koji je propisan za vojne invalide.
Pravo iz stava 1. ovog člana narodni heroj ostvaruje pod uslovima, na način i po postupku koji su propisani za ostvarivanje prava vojnih invalida na banjsko i klimatsko lečenje.
Ako narodni heroj ostvari pravo na banjsko i klimatsko lečenje kao vojni invalid ili nosilac "Partizanske spomenice 1941", ne može ostvariti to pravo u istoj kalendarskoj godini i po ovom zakonu.
3. Dodatak uz penziju
Član 9.*
Narodni heroj koji je korisnik penzije po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju ima pravo na dodatak uz penziju u visini razlike između penzije i iznosa njegovog prosečnog mesečnog ličnog dohotka za poslednjih 12 meseci pre dana penzionisanja ili, ako je to za njega povoljnije, u visini razlike između penzije i iznosa penzijskog osnova od koga mu je određena penzija.
Narodnom heroju koji je korisnik penzije po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju vojnih osiguranika, dodatak uz penziju iz stava 1. ovog člana određuje se u visini razlike između penzije i iznosa plate i drugih primanja koji su uzeti kao osnov za određivanje njegove penzije.
Član 10.*
Narodni heroj kome penzija, određena, odnosno usklađena po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, sa dodatkom uz penziju određenim u smislu člana 9. ovog zakona, iznosi manje od prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji iz prethodne godine, uvećanog za 30%, ima pravo na dodatak uz penziju u visini razlike između penzije i prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, uvećanog za 30%.
Pravo na dodatak uz penziju u smislu stava 1. ovog člana ima i narodni heroj koji je ostvario pravo na penziju sa penzijskim stažom manjim od 15 godina i stažom osiguranja manjim od 10 godina.
Član 11.*
Članovi porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja, koji imaju pravo na porodičnu penziju po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, odnosno po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju vojnih osiguranika, imaju i pravo na dodatak uz penziju koji se određuje na isti način i u istom procentu kao porodična penzija.
Član 12.**
Dodatak uz penziju usklađuje se u visini, na način i u rokovima koji se samoupravnim opštim aktom nadležne samoupravne interesne zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja utvrđuju za usklađivanje penzija.
Član 13.*
O pravu na dodatak uz penziju i visinu tog dodatka određuje nadležna samoupravna interesna zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja, odnosno zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja vojnih osiguranika istim rešenjem kojim rešava o pravu na penziju.
Dodatak uz penziju isplaćuje, istovremeno sa penzijom, nadležna samoupravna interesna zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja, odnosno zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja vojnih osiguranika.
4. Godišnje novčano primanje
Član 14.*
Narodni heroj, odnosno član porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja ima pravo na godišnje novčano primanje u visini prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji iz prethodnog tromesečja, uvećanog za 25%.
Pravo iz stava 1. ovog člana deca poginulog ili umrlog narodnog heroja imaju ako to pravo ne ostvaruje bračni drug, a roditelji - ako to pravo ne ostvaruju bračni drug ili deca.
Visinu godišnjeg novčanog primanja iz stava 1. ovog člana utvrđuje, za svaku kalendarsku godinu, funkcioner koji rukovodi saveznim organom uprave nadležnim za pitanja boraca i vojnih invalida na osnovu zvaničnih podataka savezne organizacije nadležne za poslove statistike.
Član 15.*
Ako je narodni heroj ili član porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja strani državljanin sa prebivalištem u inostranstvu, godišnje novčano primanje iz člana 14. stav 1. ovog zakona isplaćuje se u stranoj valuti.
U slučaju promene pariteta dinara u odnosu na stranu valutu, isplata godišnjeg novčanog primanja po odredbi stava 1. ovog člana vrši se u iznosima valute koji su isplaćivani po ovom zakonu do promene pariteta dinara.
Član 16.*
O pravu na godišnje novčano primanje rešava i to primanje isplaćuje savezni organ uprave nadležan za pitanja boraca i vojnih invalida.
5. Stalno mesečno novčano primanje
Član 17.*
Narodni heroj koji nije korisnik penzije ili nije u radnom odnosu, niti samostalno u vidu zanimanja obavlja profesionalnu delatnost, niti samostalno ličnim radom obavlja delatnost sredstvima rada u svojini građana, ima pravo na stalno mesečno novčano primanje.
Bračni drug ili roditelji poginulog ili umrlog narodnog heroja imaju pravo na stalno mesečno novčano primanje.
Roditelji poginulog ili umrlog narodnog heroja mogu ostvariti pravo na stalno mesečno novčano primanje ako to pravo ne ostvaruje bračni drug.
Član 18.*
O pravu na stalno mesečno novčano primanje rešava i to primanje isplaćuje nadležni organ u republici, odnosno autonomnoj pokrajini.
Zahtev za rešavanje o pravu na stalno mesečno novčano primanje mogu podnositi i društevno-političke organizacije.
Stalno mesečno novčano primanje priznaje se od dana ispunjenja propisanih uslova ako je zahtev za rešavanje o tom pravu podnesen u roku od tri meseca od dana ispunjenja propisanih uslova, odnosno ako je zahtev podnesen po isteku tog roka - od prvog dana narednog meseca po podnesenom zahtevu.
Član 19.*
Narodni heroj koji je korisnik stalnog mesečnog novčanog primanja ima pravo na dodatak za negu i pomoć od strane drugog lica u visini i pod uslovima koji su za osiguranike radnike utvrđeni u samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja radnika na čijem području narodni heroj ima prebivalište.
Pravo na dodatak iz stava 1. ovog člana narodni heroj ostvaruje na način i po postupku koji su propisani za ostvarivanje prava vojnih invalida na dodatak za negu i pomoć od strane drugog lica.
6. Besplatna i povlašćena vožnja
Član 20.*
Narodni heroj ima pravo na:
1) dva besplatna putovanja godišnje železnicom (I razred), brodom (I razred) i autobusom;
2) dva besplatna putovanja godišnje avionom;
3) neograničeni broj putovanja železnicom, brodom, autobusom i avionom uz povlasticu od 75% od redovne vozne cene.
Član 21.**
Pod jednim putovanjem, u smislu ovog zakona, podrazumeva se odlazak od polaznog do uputnog mesta (vožnja u odlasku) i povratak iz uputnog u polazno mesto ili koje drugo mesto (vožnja u povratku).
Pri vožnji u odlasku i pri vožnji u povratku mogu se, od polaznog do uputnog mesta ili obratno, koristiti prevozna sredstva svih grana saobraćaja (železnica, brod, autobus i avion).
Član 22.*
Besplatna i povlašćena vožnja po ovom zakonu koristi se na osnovu legitimacije koju propisuje i izdaje funkcioner koji rukovodi saveznim organom uprave nadležnim za pitanja boraca i vojnih invalida.
Legitimacija se izdaje za period od pet godina u decembru poslednje godine važenja legitimacije koja je u upotrebi.
Ako narodni heroj izgubi legitimaciju, izdaće mu se nova na osnovu dokaza da je izgubljena oglašena za nevažeću u "Službenom list SFRJ".
7. Godišnji odmor
Član 23.*
Narodni heroj koji je u radnom odnosu ima pravo na godišnji odmor u trajanju od 30 radnih dana, nezavisno od radnog staža i dužine neprekidnog rada.
III. OSTALE ODREDBE
Član 24.*
Stalno mesečno novčano primanje utvrđeno po odredbama člana 17. ovog zakona usklađuje se za januar tekuće godine prema kretanju prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji u januaru tekuće godine u odnosu na prethodnu godinu.
Stalno mesečno novčano primanje usklađeno po odredbi stava 1. ovog člana usklađuje se od 1. jula tekuće godine prema kretanju prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijaističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji u prvom polugodištu tekuće godine.
Izuzetno od odredbe stava 2. ovog člana, stalno mesečno novčano primanje usklađuje se, prema kretanju prosečnog mesečnog ličnog dohotka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, i u toku prvog i drugog polugodišta tekuće godine od prvog u narednom mesecu ako prosečni mesečni lični dohodak poraste ili se smanji više od 5% u odnosu na poslednji mesec koji je obuhvaćen prethodnim usklađivanjem.
Funkcioner koji rukovodi saveznim organom uprave nadležnim za pitanja boraca i vojnih invalida utvrđuje visinu stalnog mesečnog novčanog primanja po odredbama st. 1. i 2. ovog člana na osnovu zvaničnih podataka savezne organizacije nadležne za poslove statistike.
Član 25.**
Umrli narodni heroj sahranjuje se uz vojne počasti.
Troškovi sahrane umrlog narodnog heroja koji ne prelaze iznos pet prosečnih mesečnih ličnih dohodaka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji iz prethodne godine obezbeđuju se iz sredstava budžeta federacije.
Naknadu troškova iz stava 2. ovog člana isplaćuje nadležni organ u republici, odnosno autonomnoj pokrajini članovima porodice, drugom licu ili društvenom pravnom licu koje sahrani umrlog narodnog heroja.
Iznos iz stava 2. ovog člana utvrđuje za svaku kalendarsku godinu funkcioner koji rukovodi saveznim organom uprave nadležnim za pitanja boraca i vojnih invalida, na osnovu zvaničnih podataka savezne organizacije nadležne za poslove statistike.
Naknada iz stava 2. ovog člana može se ostvariti ukoliko pravo na naknadu troškova sahrane nije ostvarena po saveznom zakonu kojim se uređuju osnovna prava nosilaca "Partizanske spomenice 1941" ili učesnika španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine ili ukoliko pravo na novčanu pomoć u slučaju smrti nije ostvareno po saveznom zakonu kojim se uređuju osnovna prava vojnih invalida i porodica palih boraca.
Član 26.**
Narodni heroj ili član porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja ne mogu koristiti prava propisana ovim zakonom za vreme izdržavanja kazne zatvora u trajanju dužem od šest meseci na koju su osuđeni pravosnažnom sudskom presudom za krivična dela protiv osnova socijalističkog samoupravnog društvenog uređenja i bezbednosti Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, kao i za krivična dela protiv privrede i jedinstva jugoslovenskog tržišta.
Član 27.**
Nadležni organ u republici, odnosno autonomnoj pokrajini vodi evidenciju o isplatama koje vrši na osnovu ovog zakona.
Član 28.**
Savezni organ uprave nadležan za pitanja boraca i vojnih invalida donosi propis o načinu isplate godišnjeg novčanog primanja, stalnog mesečnog novčanog primanja i naknade troškova sahrane narodnog heroja, kao i o načinu vođenja evidencija o tim isplatama i dostavljanju izveštaja o sredstvima utrošenim po ovom zakonu.
Odredbe saveznog zakona kojim se uređuju osnovna prava vojnih invalida i porodica palih boraca koje se odnose na vršenje nadzora nad sprovođenjem ovog zakona, kao i odredbe o naknadi štete, primenjuju se i na vršenje nadzora nad sprovođenjem ovog zakona, odnosno za potraživanja po osnovu naknade štete po ovom zakonu.
Član 29.**
Sredstva za ostvarivanje i korišćenje prava propisanih ovim zakonom obezbeđuju se u budžetu federacije, a koriste se na način i pod uslovima koji su propisani saveznim zakonom kojim se uređuje finansiranje federacije.
Obaveze federacije za ostvarivanje i korišćenje prava na zdravstvenu zaštitu, banjsko i klimatsko lečenje, kao i za troškove koji proizlaze iz izvršavanja obaveza federacije za ostvarivanje prava po ovom zakonu, utvrđuju se u obimu i na način koji su propisani saveznim zakonom kojim se uređuju osnovna prava vojnih invalida i porodica palih boraca.
Član 30.**
Za vreme ratnog stanja, narodnim herojima i članovima porodice poginulih ili umrlih narodnih heroja obezbeđuje se pravo na stalno mesečno novčano primanje pod uslovima, na način i po postupku koji su propisani ovim zakonom.
Za vreme ratnog stanja, narodnim herojima i članovima porodice narodnih heroja, kao i članovima porodice poginulih ili umrlih narodnih heroja koji su korisnici stalnog mesečnog novčanog primanja, obezbeđuju se zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite u obimu, na način i po postupku po kome ta prava, za vreme ratnog stanja, ostvaruju vojni invalidi, odnosno korisnici porodične invalidnine.
Prava propisana ovim zakonom, osim prava iz st. 1. i 2. ovog člana, ne obezbeđuju se za vreme ratnog stanja.
Sredstva za ostvarivanje prava iz st. 1. i 2. ovog člana obezbeđuju se po propisu kojim je uređeno finansiranje federacije za vreme ratnog stanja.
Način isplate primanja iz stava 1. ovog člana propisuje savezni organ uprave nadležan za pitanja boraca i vojnih invalida u sporazumu sa funkcionerom koji rukovodi saveznim organom uprave nadležnim za poslove finansija.